ورود
اعضا:
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
اقدامات بهداشتي در شرايط اضطراري
مديريت بحران
تعريف بحران:
بحران حوادثي است كه در اثر رخدادها و عملكردهاي طبيعي و انساني به طور ناگهاني به وجود مي آيد، مشقت و سختي ر ا به يك مجموعه يا جامعه انساني تحميل مي كند و برطرف كردن آن نياز به اقدامات اضطراري، فوري و فوق العاده دارد.
مديريت بحران: فرايند عملكرد و برنامه ريزي مقامات دولتي و دستگاههاي اجرايي دولتي و عمومي است كه با مشاهده، تجزيه و تحليل بحران ها، به صورت يكپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهاي موجود تلاش مي كنند از بحران ها، پيشگيري نمايند يا در صورت بروز آنها در جهت كاهش آثار، آمادگي لازم، امداد رساني سريع و بهبود اوضاع تا سطح وضعيت عادي تلاش نمايند.
مديريت مخاطرات: فرآيندي است كه سطح تحمل يك خطر مشخص را در جامعه شناسايي مي كند و اين اطلاعات در جهت تصميم گيري براي اقدامات مربوطه به كاهش اثرات مخاطرات و مقابله با آن ها به كار مي برد. اين فرآيند با توجه به منابع و هزينه هاي كاهش مخاطرات انجام مي گيرد.
امداد ونجات: عمليات امداد و نجات به عنوان بخش عمده مرحله مقابل شامل جستجو، نجات، ارائه كمك هاي اوليه انتقال مجروحان تا نزديكترين و اولين مركز درماني ، تغذيه اضطراري، تامين سرپناه اضطراري، تخليه جمعيت ها تامين امكانات اوليه و دريافت و توزيع كمك هاي فردي و اقلام اهدايي سازمان هاي غير دولتي داخلي، خارجي و بين المللي است.
موضوع فعاليت ها مجموعه و اقدامات مشمول اين طرح عبارتند از:
پيشگيري : مجموعه اقداماتي است كه پيش، هنگام و پس از وقوع بحران با هدف جلوگيري از وقوع مخاطرات و يا كاهش آثار زيان بار آن انجام مي شود.
آمادگي: مجموعه اقداماتي است كه توانايي جامعه « دولت و مردم» را در انجام مراحل مختلف مديريت بحران افزايش مي دهد . آمادگي شامل جمع آوري اطلاعات، پژوهش، برنامه ريزي، ايجاد ساختار مديريتي، آموزش تامين منابع، تمرين و مانور است. آموزش شامل جمع آوري اطلاعات ، پژوهش،برنامه ريزي، ايجاد ساختار مديريتي ،آموزش ، تامين منابع ، تمرين و مانور است.
مقابله : ارائه خدمات اضطراري به دنبال وقوع بحران است با هدف نجات جان و مال انسانها ، تامين رفاه نسبي براي آنها و جلوگيري از گسترش خسارت ، مقابله شامل امداد و نجات ، بهداشت ، درمان ، تامين امنيت ، ترابري ، ارتباطات ،دفع مواد زائد جامد ، دفع فاضلاب ، مهار آتش است.
بازسازي: بازگرداندن شرايط يك منطقه آسيب ديده پس از بحران به شرايط عادي با در نظر گرفتن ويژگيهاي توسعه پايدار و كليه ضوابط ايمني است.
اقدامات بهداشتي در شرايط اضطراري
(قسمت اول)
بلا
بلا موقعيتي است كه باعث سطحي از خرابي و ويراني و چنان تاثيري بر جامعه مي گذارد كه واكنش نشان دادن نسبت به آن خارج از توان است. پراكندگي جغرافيايي بلايا در اقصي نقاط جهان فرق مي كند زيرا بعضي بلايا در حالي كه در جايي بسيار رايج هستند در جاهاي ديگر ممكن است
خصوصيات بلايا
با توجه به اينكه اغلب بلايا ناشي از حوادث طبيعي مي باشند اما بعضي از بلايا حاصل تكنولوژي و فعاليتهاي انساني شامل حادثه راكتورهاي هسته اي ، حوادث كارخانه ها، نشت و ريزش نفت، حوادث بنايي، تصادفات هوايي، ترن، اتوموبيل، اتوبوس، كشتي ها و ... جزء بلاياي ساخت دست بشر هستند.
با توجه به اين كه كوههاي آتشفشاني ايران مدتهاي مديدي خاموش و غير فعالند و اصولاً طوفان، گردباد، صاعقه، كولاك، و بوران از نظر اقليمي از عوامل تهديد كننده سرزمين ما به حساب نمي آيند لذا دو عامل از بلاياي طبيعي در ايران زلزله و سيل مي باشند.
كنفرانس جهاني كاهش بلايا طبيعي كه 24 مي در يوكاهاماي ژاپن برگزار گرديد نيمه دوم دهه 1991 تا 2000 را به عنوان اجراي برنامه هاي عملياتي كاهش اثرات بلاياي طبيعي اعلام داشته و طي دستورالعمل 14 ماده اي، استراتژي عمليات را مشخص ساخته است.
قرباني يا حادثه ديده
قرباني، فردي است كه دچار صدمه يا مرگ در نتيجه تاثير مستقيم بلا شده است. اگر چه اغلب وقايع بزرگ بدون مصدوميت و تلفات جاني اتفاق مي افتد ولي اغلب رايج است كه خصوصيات فاجعه را از تعداد قربانيان مشخص مي كنند. اگر تعداد بيش از 2 نفر و كمتر از 100 نفر باشد بلا به عنوان واقعه چند مصدومي گفته مي شود در حالي كه همين نوع واقعه ممكن است در جامعه كوچك يا متوسط از نظر اندازه، سيستم مراقبت هاي بهداشتي را تحت فشار قرار بدهد و اگر بلايا باعث مصدوميت و مرگ بيش از 100 نفر شود به آن حادثه با تلفات سنگين گفته مي شود كه اغلب باعث از بين بردن و تحت الشعاع قرار دادن منابع حتي در شهرهاي بزرگ مي شود. آمادگي در مقابل با قربانيان زياد براي همه جوامع جزء ضروريات و نيازهاي اساسي است.
وسعت
وسعت بلا ميزان تاثير آن را چه از نظر جغرافيايي و چه از نظر تلفات نشان مي دهد. ويراني يك ساختمان 500 واحدي چند طبقه وسعت بيشتري از فرو ريختن يك پل كه تنها دو اتوموبيل در هنگام ريزش از آن عبور مي كرده اند دارد.
شدت
شدت يك بلا شامل سطوح خرابي و ويراني است كه بر جاي مي گذارد براي مثال يك زلزله با شدت ريشتر مشابه خرابي بيشتري را در يك مركز شهري دارد تا در يك بيابان.
تعريف بلاياي طبيعي
بلاياي طبيعي عملي از طبيعت است با چنان شدتي كه وضعي فاجعه انگيز ايجاد كند در اين وضع شيرازه زندگي روزمره ناگهان گسيخته شده و مردم دچار رنج و درماندگي مي شوند و در نتيجه به غذا، پوشاك، سرپناه، مراقبتهاي پزشكي و پرستاري و ساير ضروريات زندگي همچنين به محافظت در مقابل عوامل و شرايط نامناسب محيط محتاج مي گرداند.
وضع اضطراري
وضع اضطراري را نمي توان بر اساس جمعيت يا منطقه آسيب ديده تعريف كرد ولي هنگامي كه منابع عادي خدمات بهداشتي و امدادي محلي يا ملي كافي نباشد و براي مقابله با آن بايد از منابع اضطراري محلي يا بين المللي كمك گرفته شود مي توان گفت كه وضع اضطراري وجود دارد.
اثرات بلايا
جنبه محيطي:
ويران شدن خانه ها ، آسيب ديدن ساختمانها، كميت و كيفيت آب مصرفي و مواد غذايي، اجساد انسانها و حيوانها.
جنبه بهداشتي:
چهار نوع آسيب رواني، عاطفي، بيماريهاي همه گير و بيماريهاي جسمي ايجاد ميشود.
جنبه اجتماعي
جنبه اقتصادي
جنبه مديريتي و اجرائي
مراحل مقابله با بلايا
اداره بلايا داراي چهار مرحله است:
مرحله پيشگيري
در اين مرحله انتظار وقوع بلايا نمي رود و يا پيش بيني نمي شود. وظيفه اصلي در اين مرحله مشخص كردن عوامل خطر جامعه و تهيه و اجرا ي برنامه هايي براي پيشگيري از وقوع بلا است. كه شامل نمايش برنامه هاي از طرف دولت محلي، مراقبين بهداشت، سرويسهاي خدمات اجتماعي، پليس، آتش نشاني، كارخانه هاي بزرگ، روزنامه ها محلي و گروههاي داوطلب است. البته بدليل آن كه بعضي از بلايا از جمله سيل، زلزله، طوفان قابل پيش بيني نيستند و نمي توان از وقوع آنها پيشگيري نمود، تمركز برنامه ها در اين قسمت بر روي كاهش اثرات مخرب بلايا است.
مرحله آمادگي
فعاليت اين مرحله شامل برنامه ريزي جهت حفظ جان انسانها و به حداقل رساندن جراحات و صدمات احتمالي است و شامل تدابيري براي ارتباطات، تخليه، نجات و مراقبت از مصدومين است. هر برنامه اي بايد شامل نحوه دسترسي به وسايل و تجهيزات، دارو و حتي غذا، آب پاكيزه، پتو و سرپناه و .... مي باشد.
مرحله واكنش
مرحله واكنش درست در لحظه وقوع بلا شروع مي شود و برنامه هاي مرحله آمادگي بطور مؤثر و با هدف نجات جان قربانيان و پيشگيري از صدمات و جراحات بيشتر اجرا مي شود. فعاليتهاي مرحله واكنش شامل نجات جان مصدومين، ترياژ، برقراري ثبات در منطقه، انتقال مصدومين و درمان در بيمارستانهاي موضوعي همچنين اين مرحله شامل يافتن و مراقبت از فوت شدگان، آگاه كردن و مراقبت از خانواده ها و دوستان فوت شدگان، آگاه كردن و مراقبت از خانواده ها و دوستان فوت شدگان و اقدامات حمايتي شامل تهيه غذا، آب، سرپناه براي قربانيان و .... مي باشد.
مرحله بهبودي
اقدامات در طي بهبودي يعني ختم و رفع بلا تا پايان عمليات امداد كه بايد هرچه سريعتر با عمليات و تعمير بازسازي، دنبال شود. شامل ادامه نجات و مراقبت از قربانيان، برقراري مجدد ارتباطات، عمليات امداد و تهيه سرپناه، غذا، خدمات پزشكي و بهداشتي، كنترل محيط خدمات رفاهي و .... مي باشد. توجه به وضعيت روحي نيز از مسائل ضروري است. گاهي زخمهاي روحي ناشي از حوادث تاپايان عمر ممكن است باقي بمانند و هم ارائه دهندگان خدمات حمايتي بايستي به سرويسهاي مشاوره اي بهداشت رواني ارجاع داده شوند.
مديريت بخش بهداشت و كار گروه تخصصي عملياتي بهداشت و درمان در حوادث و سوانح غير مترقبه
هدف كلى :
كاهش و يا به حداقل رساندن مرگ و مير، بيماري و ناتوانيهاي جسمي و رواني ناشي از بلاياي طبيعي و پيشگيري، مراقبت، توانبخشي عوارض ناشي از سوانح و حوادث غير مترقبه قبل ، حين، بعد از بروز سانحه
اهداف اختصاصى :
1. تسهيل بازگشت فوري به وضعيت عادي و ارائه خدمات بهداشتي به مردم پس از بروز بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه
2. توجه يكسان به تمام جنبه هاي مديريت بخش بهداشت شامل پيشگيري، كاهش آثار بلايا، آمادگي، مقابله، توانبخشي و بازسازي خدمات بهداشتي در مراحل مختلف: قبل، هنگام و پس از بروز بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه
3. تهيه يك چارچوب عملياتي براي مقابله هماهنگ با بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه و آثار آنها در بخش بهداشت به منظور دستيابي به اهداف فوق با جلب مشاركت مردم
4. توجه به مخاطرات طبيعي و ساير وضعيتهاي اضطراري در هنگام تنظيم و اجراء برنامه هاي توسعه در بخش بهداشت.
5. سطح بندي خدمات و تدوين پروتكل هاي لازم براي پيشگيري ، درمان و توانبخشي
6. تأمين امكانات لازم جهت مقابله با حوادث
7. تأمين امكانات تداوم بهره گيري از نيروهاي متخصص رسمي و داوطلب جهت دستيابي به اهداف فوق
8. تهيه برنامه اختصاصي امور بهداشت و درمان مديريت بحران شامل مراحل چهار گانه (آمادگي ، پيشگيري،مقابله و بازسازي) براي بحرانهاي شايع بر اساس اصول مديريت ريسك .
نقش و وظايف معاون امور بهداشتى
در اين بخش كليه وظايفي كه معاون بهداشتي در سطح وزارتخانه و مراكز استانها بر عهده دارد و همچنين سياستها و روشهاي فني مورد نياز بخش بهداشت تشريح شده اند.
عمده‌ترين سياستهاى بخش بهداشت در مديريت وضعيتهاى اضطرارى:
- ايجاد هماهنگي بين بخشهاي مختلف بهداشت و بخش درمان كشور در سطح ستادي اعم از دفاتر و حوزه هاي معاونت هاي مختلف، ادارات كل و بخشهاي پشتيباني معاونتهاي مختلف، جمعيت هلال احمر و ساير سازمانهاي داوطلب غير دولتي بهداشتي درماني كشور
- هماهنگي و همكاري تنگاتنگ بين بخش خصوصي و دولتي
- استفاده بهينه و حداكثر از منابع و ساختارهاي موجود
- استفاده از حمايت نيروهاي مسلح بخصوص در ارتباط با پشتيباني، ارتباطات، حفظ نظم و امنيت و غيره به منظور ارائه خدمات بهداشتي
- كمك رساني به منطقه حادثه ديده براساس نتايج ارزيابي نيازها و اجتناب از اعزام نيروها بيشتر يا كمتر از حد نياز
- مديريت وضعيتهاي اضطراري بخصوص وضعيتهاي اضطراري گسترده و يا پيچيده بصورت چند بخشي و چند نظامه
- جلب مشاركت عموم مردم و جامعه در پيشبرد برنامه ها
- اجراي برنامه هاي آموزش همگاني و تخصصي داخل بخشي براي دست اندركاران امور
- هدايت و هماهنگي كمكها و همكاريهاي بين المللي در زمينه هاي كاهش خطرات، برنامه هاي آمادگي، امدادي، توانبخشي و بازسازي از جانب كشورهاي همسايه، سازمانهاي منطقه اي، سازمان ملل، سفارت خانه هاي كشورهاي خارجي، سازمانهاي غير دولتي ملي و بين المللي و ...
عمده ترين وظايف معاون امور بهداشتي پيش از وقوع بلا:
- تهيه چارچوب اصلي برنامه‌هاي مديريت وضعيت اضطراري در بخش بهداشت و زير مجموعه‌هاي آن
- اختصاص رديف بودجه مجزا به منظور تهيه و اجراي اين برنامه‌ها در حوزه‌هاي تابعه معاونت بهداشت
- اعمال هماهنگيهاي درون بخشي، برون بخشي و بين المللي (در مورد معاون بهداشتي وزارتخانه)
- استاندارد نمودن روشهاي فني مديريت وضعيت اضطراري شامل:
- تامين منابع و امكانات پشتيباني اعم از بودجه، نيروي انساني، تجهيزات، انبارها، مواد، دارو و ...
- خدمات بهداشت رواني
- بهداشت خانواده
- ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني
- كنترل بيماريها و همه گيريها و برقراري زنجيره سرد
- نظارت، حمايت و سياستگذاري نحوه تغذيه
- نظارت بر بهداشت محيط
- آموزش نيروي انساني و عموم مردم
- پژوهش
- نظام ثبت و گزارش دهي اطلاعات
- پايش و ارزشيابي اقدامات انجام شده
مهمترين وظايف معاون امور بهداشتى پس از وقوع وضعيت اضطرارى:
- اعلام آماده باش و فعالسازي برنامه مديريت وضعيت اضطراري حوزه هاي تابعه معاونت بهداشت در سطح مربوطه
- ايجاد مركز پشتيباني اقدامات بخش بهداشت
- جلب همكاري و هماهنگي درون بخشي و برون بخشي
- حفظ تماس دائم با سطوح بالاتر و پايين تر
- هدايت و فعال سازي حوزه هاي عملياتي و روشهاي فني مختلف بخش بهداشت
- اعزام تيمهاي امدادي بهداشتي
- پايش و ارزشيابي اقدامات
- گزارش اقدامات و ارائه توصيه هاي عملي به سطوح بالاتر و پايين تر
- به روز كردن برنامه هاي مختلف مديريت وضعيت اضطراري بخش بهداشت براساس نتايج پايش و ارزشيابي اقدامات
ارزيابى سريع وضعيت بهداشتى درمانى:
ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني اولين اقدامي است كه پس از بروز هر وضعيت اضطراري با توجه به گسترده حادثه بايد توسط بخش بهداشت انجام شود. از آنجايي كه اتخاذ هر نوع اقدامي به نتايج اين فرايند بستگي دارد، پيشنهاد شده اعضاء تيم ارزياب از افراد متخصص، با تجربه و زبده انتخاب شوند.
اعضاء پيشنهادى تيم ارزياب:
* يك نفر اپيدميولوژيست يا پزشكي كه دوره MPH را گذرانده باشد.
* يك نفر كارشناس تغذيه
* يك نفر جهت امور پشتيباني تيم
* يك نفر كارشناس بهداشت محيط
* نمايندگي از ستاد بهداشت و درمان حوادث غير مترقبه در سطح مربوطه
* كارشناسان ساير سازمانهاي دخيل در امر مديريت بحران مثل: كارشناسان ستاد حوادث غير مترقبه، بخش كشاورزي، جهاد سازندگي، نيرو مسكن، جمعيت هلال احمر و ...
اهداف فرايند ارزيابى سريع وضعيت بهداشتى درمانى:
* اثبات وجود وضعيت اضطراري
* توصيف نوع، اثر، تحول و گسترش احتمالي وضعيت اضطراري
* سنجش و ارزيابي اثر كنوني و تاثير بالقوه بلا بر وضعيت سلامت مردم و خدمات بهداشتي درماني و وسعت خسارات ساير بخشهايي كه با امر بهداشت و درمان مرتبط هستند.
* ارزيابي كفايت توان مقابله موجود و نيازهاي اضافي فوري
* توصيه فعاليت و اقدامي كه به منظور پاسخگويي فوري اولويت دارد.
* اتخاذ راه كارها و برنامه هاي جديد براساس ارزيابي و سنجش اوضاع اضطراري
* پس خوراند اطلاعاتي كه طي فرايند ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني بدست مي‌آيند در سطوح مختلف بخش بهداشت و ساير بخشها، تبادل دو جانبه اطلاعات، اولين گام براي اعمال هماهنگي بشمار مي‌آيد.
مبارزه و پيشگيرى از بيماريها بدنبال وقوع بلاياى طبيعى
تجربيات و مطالعات انجام شده نشان مي‌دهند كه بعد از وقوع بلاياي طبيعي همه‌گيري ناشي از بيماريهاي عفوني معمولا" بدليل وجود عامل بيماري در جامعه قبل از وقوع بلا بوده است. مهمترين اين همه‌گيري‌ها اين مواد است: سرخك، بيماريهاي اسهالي، عفونتهاي حاد تنفسي و مالاريا و در درجه بعدي مننژيت منگوكوكسمي، هپاتيت، تب تيفوئيدي و تب تيفوسي بعد از وقوع هر بلا، بلافاصله نظام مراقبت از بيماريها بايد بصورت فعال درآمده و نظام ثبت و گزارش دهي آن نيز بصورت فعال عمل نمايد. اهداف، راهكارها، فعاليتهاي اين نظام بصورت كلي و اختصاصي براي بيماريها و اپيدمي هاي بيماريهاي اسهالي (شيگلا و وبا) سرخك، عفونتهاي حاد تنفسي (آنفولانزا)، مالاريا، مننژيت، هپاتيت، تب تيفوس، تب تيفوئيدي تشريح شده‌اند. با استفاده از اين دستورالعمل كاركنان بخش بهداشت با نحوه ايجاد يك نظام مراقبت فعال بعد از وقوع بلايا آشنا خواهند شد.
تيمهاى امدادى بهداشتى
به منظور جلب مشاركت عموم مردم، بخش خصوصي و كاركنان سطوح محيطي بخش بهداشت در ارائه خدمات بهداشتي در مراحل مختلف وقوع بلايا، تشكيل تيمهاي امدادي بهداشتي پيشنهاد شده است. در هر يك از مراكز بهداشتي درماني شهري حداقل يك تيم متشكل از كاركنان آن مركز و افراد داوطلب با توجه به مهارت و تخصص‌شان ايجاد ميشود. شرح وظايف اين تيمها در مراحل مختلف وقوع بلايا پيشنهاد شده است. از آنجايي كه يكي از مهمترين راهكارهاي خدمات بهداشتي بعد از وقوع بلا تمركز زدايي است، وجود چنين تيمهايي كه با مناطق مختلف تهران آشنايي دارند به ارائه خدمات بهداشتي در سطوح پايين‌تر و بصورت غير متمركز بسيار كمك خواهد نمود.
تركيب تيم امدادي بهداشتي :
اعضاء اصلي تعداد (حداقل) داوطلبان و يا اعضاء ساير سازمانهاي همكار و پشتيبان تعداد (حداكثر)
1- پزشك 1 داوطلب پزشك 2
2- بهيار (يا پرستار( 1 داوطلب بهيار يا فرد دوره ديده 3
3- كاردان يا كارشناس بهداشت محيط 1 داوطلب بهداشت محيط 3
4- مبارزه با بيماريها 1 داوطلب مبارزه با بيماريها 3
5-بهداشت خانواده 1 رابط بهداشت خانواده 3
6- كارمند امور دفتري و آمار 1 داوطلب امور دفتري و آمار 3
7- خدمه 2 داوطلب خدمات 2
8- راننده 1 راننده داوطلب (با يا بدون وسيله نقليه) 2
9- كارمند تداركات و پشتيباني 1 داوطلب تداركات و پشتيباني 2
براي هر فرد عضو تيم حداقل 2 جانشين بايد در نظر گرفت.
اهميت آثاري كه بلايا بر محيط زندگي انسان برجاي مي‌گذارند پس از اهميت تخريبهاي وسيع و صدمات جسمي آنها قرار ميگيرد.
مهمترين آثار بلايا بر محيط :
آلودگي منابع آب آشاميدني
از بين رفتن منازل و لزوم تهيه سرپناه موقت براي بازماندگان
ايجاد وقفه و اختلال در سيستم دفع زباله و فاضلاب و انباشته شدن آنها در محيط زندگي
آلودگي مواد غذايي
افزايش ناقلين
اجساد انساني
لاشه هاي حيواني
در اين فصل شرح وظايف كاركنان بهداشت محيط در سطوح مختلف، تشريح و همچنين فهرستي از كليه وسايل، تجهيزات، مواد و سموم مورد نياز اين بخش تهيه شده است.
پيش از وقوع بلا مهمترين واكنشي كه در بين افراد جامعه ديده ميشود، واكنش انكار است. حساسيت زدايي در بين افراد جامعه و احيانا" مسئولين نسبت به تهديد جدي عوامل خطر باعث ايجاد اين واكنش ميشود. شناسايي و مقابله با اين واكنش به عهده همه دست اندركاران و بخصوص حوزه‌هاي تابعه معاونت امور بهداشتي است. با استفاده از منابع بسيار با ارزشي كه در زمينه بهداشت رواني در دست است، دستورالعمل و شرح وظايف اين فصل تنظيم شد.
وظايف سازمانها و نهادها به تفكيك
امداد و نجات
-جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واحد بسيج مستضعفان
-نيروي انتظامي
-ارتش جمهوري اسلامي ايران
-وزارت جهاد سازندگي
-سازمان بهزيستي كشور
-وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي
-وزارت بازرگاني
-كميته امداد امام خميني و بنياد پانزده خرداد
آموزش
-جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
-موسسه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واحد بسيج مستضعفان
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه‌ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
تحقيقات
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-كميته ملي كاهش اثرات بلاياي طبيعي
-بنياد مسكن انقلاب اسلامي
-موسسه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
-مركز تحقيقات ساختمان و مسكن
-وزارت مسكن و شهرسازي
-وزارت جهاد سازندگي
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
-وزارت نيرو
-وزارت راه و ترابري
بازسازي
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-بنياد مسكن انقلاب اسلامي
-وزارت راه و ترابري
ايجاد ارتباط و هماهنگي
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-وزارت امور خارجه
پيشگيري
-شوراي پيشگيري و كاهش صدمات ناشي از حوادث غير مترقبه و بازسازي مناطق آسيب ديده
-وزارت جهاد سازندگي
-وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي
تعيين ضوابط
-شوراي پيشگيري و كاهش صدمات ناشي از حوادث غير مترقبه و بازسازي مناطق آسيب ديده
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-وزارت مسكن و شهرسازي
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-شهرداريها
تعيين خسارات
-موسسه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
تامين بودجه
-سازمان برنامه و بودجه
پيش بيني
-سازمان هواشناسي
اطلاع رساني
-سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران
اعلام وضعيت
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
شرح وظايف كميته فرعى بهداشت و درمان كاهش اثرات بلاياى طبيعى
1- مطالعه و بررسي تجربه هاي ملي و جهاني اقدامات بهداشتي درماني ثبت شده در برخورد با بلاياي طبيعي
2- مطالعه و بررسي و تدوين ساختار تشكيلاتي و عملياتي كميته فوريت هاي بهداشتي درماني
3- ترتيب تهيه و تدوين مدول هاي آموزشي ، دستورالعمل هاي اجرائي ، ضوابط و مقررات فعاليت هاي بهداشت محيط و … جزوه هاي راهنما و متناسب با هر بلا
4- اجراي برنامه هاي آموزشي و كمك آموزشي لازم و به موقع به منظور كاهش ضايعات و افزايش آگاهيهاي مردم
5- مطالعه و بررسي در خصوص برنامه هاي آماده سازي نيروهاي انساني دست اندركار و نيازهاي پشتيباني و عمليات كميته بهداشت و درمان مطابق با استانداردهاي تعيين شده در بلايا
6- مطالعه و بررسي و شناسائي خطرات بهداشتي و بيماريهائي كه به هنگام بروز بلايا در مناطق مختلف كشور مسئله ساز خواهد شد .
7- به كار گرفتن نتايج تحقيقات و ترويج كاربرد يافته هاي تحقيقاتي
8- همكاري با دانشگاهها ، موسسات ، سازمانها و مراكز ايراني و بين‌المللي كه داراي فعاليتهاي علمي در زمينه هاي مختلف بوده
9- همكاري با رسانه هاي گروهي در جهت روشن نمودن اذهان عمومي و آموزش عامه
10- نظارت بر كيفيت انجام برنامه هاي مطالعاتي و تحقيقاتي و پيشرفت فيزيكي آنها كه از اعتبارات ملي تامين ميگردد .
11- نظارت مستمر نسبت به انجام فعاليت هاي دستگاههاي اجرائي
12- پيگيري نتايج ارزيابي و ارسال گزارشهاي پيشرفت كار به مراجع ذيربط
13- رسيدگي به درخواست ها و پيگيري نيازمنديهاي اعلامي دستگاههاي اجرائي
14- هماهنگي هاي لازم ستادي و برقراري ارتباطات مداوم با ادارات كل سازمانها ، نهادهاي ذيربط به منظور اخذ اطلاعات و آمارهاي مورد نياز
15- برگزاري دوره هاي آموزش كوتاه مدت
16- بررسي و پيشنهاد تامين اعتبار مالي هزينه هاي مربوط به تهيه مدول هاي آموزشي ، ضوابط و مقررات بهداشتي ، طرحهاي مطالعاتي ، تحقيقاتي و عملياتي
17- تشكيل جلسات مرتب و منظم كميته فرعي بهداشت و درمان كاهش اثرات بلاياي طبيعي و پيگيري در خصوص تصميمات متخذه در اين كميته
18- حضور فعال در ديگر كميته هاي كاهش اثرات بلاياي طبيعي كه به عنوان عضو ثابت تعيين و انتخاب گرديده است .
19- انجام ديگر وظايف محوله از مقام بالاتر
20- جمع‌آوري اطلاعات و آمار مرتب در هنگام حوادث غير مترقبه
21- هماهنگي و برنامه‌ريزي ستادي در جهت نظارت عاليه در هنگام حوادث غير مترقبه
22- مشاركت همه جانبه با دفتر عمران سازمان ملل و دفتر نمايندگي جهاني بهداشت در ايران به منظور دريافت كمك هاي بين‌المللي در زمينه بهداشت و درمان .
بهداشت زمان اضطرار
سازمان جهاني بهداشت سلامت را آسايش و رفاه كامل جسمي، رواني و اجتماعي تعريف مي كند. بهداشت تمام فعاليت هايي است كه به منظور تأمين سلامت افراد انجام مي شود.
بهداشت در واقع علم و هنر پشگيري از بيماري ها، طولاني كردن عمر و ارتقاء سلامت است.
راه هاي تأمين بهداشت شامل سالم سازي محيط،كنترل بيماريهاي واگير دار، آموزش بهداشت عمومي، ايجاد خدمات مناسب پزشكي و پرستاري و ايجاد صحيح ترين نظام اجتماعي براي سطح زندگي مناسب است.
زمينه هاي فعاليت هاي بهداشتي در 6 گروه طبقه بندي مي شود:
بهداشت در سطح جامعه
اقدام هايي در جهت جلوگيري از بيماري و ناتواني و يا مرگ زودرس
خدمات جامع بهداشتي
گرد آوري و تجزيه و تحليل آمارهاي حياتي
آموزش همگاني بهداشت
برنامه ريزي جامع بهداشتي و ارزشيابي آن.
شاخص هاي بهداشتي معيارهاي تعيين سطح بهداشت در يك جامعه است و اين شاخص ها عبارتند از: ميزان هاي مرگ، ميزان هاي تولد، رشد جمعيت، ميزان هاي ابتلا و شيوع و وقوع بيماري و طول عمر.
راه هاي عمده مبارزه با بيماري ها عبارتند از: كنترل محيط، تأمين مواد غذايي مناسب، حفظ افراد مستعد به بيماري ها و برنامه هاي ريشه كني بيماري و تغير رفتار و عادت مردم. در زمان وقوع حوادث، اعم از سوانح و بلاياي طبيعي و سوانح غير طبيعي، رعايت نكات بهداشتي بسيار ضروري است كه به مهم ترين آنها اشاره مي شود:
رعايت بهداشت فردي شامل بهداشت پوست، مو و ناخن، بهداشت البسه و لوازم شخصي از قبيل حوله، مسواك، لوازم استحمام، لوازم خواب مانند ملحفه، بالش و .....، در پيشگيري از بسياري بيماري ها حائز اهميت فراوان است. رعايت بهداشت دست و پا، شستن مرتب آنها با صابون و ضد عفوني كننده ها، كوتاه بودن ناخن ها، رعايت بهداشت چشم از طريق شستشوي صورت با آب تميز و صابون به طور مرتب و روزانه حداقل يك بار، عدم استفاده از حوله ديگران و بستن چشم در برابر آفتاب و گرد و خاك شديد، بسيار احائز اهميت است. بهداشت گوش از طريق تميز نگه داشتن گوش، خشك كردن گوش ها پس از مرطوب شدن در اثر استحمام يا فرو رفتن سر در آب بايد مورد توجه قرار گيرد. بهداشت دهان و دندان با شستشوي مرتب با مسواك و خمير دندان، با آب نمك، توجه به هرگونه زخم در دهان و عدم استفاده از مواد غذاي سخت، خيلي داغ يا خيلي سرد، امكان پذير است.
بهداشت مواد غذايي مسئله بسيار شايان توجه در زمينه بهداشت زمان اضطراري است. عوامل بسياري باعث فساد غذاها مي شوند كه شامل : گرما، رطوبت محل نگهداري غذا ها، عوامل انساني، وسايل نگهداري و يا حمل و نقل غذاها عوامل شيميايي مثل سرب، روي و مس ظروف غذايي، اكسيده شدن غذاها عوامل شيميايي مثل سرب، روي و مس و ظروف غذايي، اكسيده شدن غذاها به خصوص روغن ها و چربي ها، آب و هوا ، حشرات و جوندگان و عوامل بيولوژيك مثل انگل ها، موجودات ذره بيني و قارچ ها است. براي بهداشت مواد غذايي بايد در توليد، توزيع نگهداري آنها بسيار دقت شود.
روش هاي فيزيكي براي نگهداري بهداشتي مواد غذايي
عبارتند از:
1- سرماي 4-1 درجه سانتي گراد با استفاده از يخچال يا يخدان در كوتاه مدت و يا سرما منهاي 30-20 درجه سانتي گراد براي نگهداري طولاني مدت غذاها.
2- گرما با استفاده از جوشاندن مواد غذايي حداقل به مدت بيست دقيقه.
3- خشك كردن، نمك سود كردن و دودآلود كردن مواد غذايي و روش شيميايي با استفاده از آب نمك، سركه، ادويه، نيترات دو سود و.... .
براي تهيه سالم و بهداشتي بعضي مواد غذايي بايد در هر مورد نكات خاصي را رعايت كرد:
الف) بهداشت شير: در بهداشت شير سلامت منبع توليد(حيوان)، عدم آلودگي آن به سل، تب مالت يا سياه زخم، شستشوي پستان جانور در زمان دوشيدن شير، دور ريختن ابتداي شير، تميز بودن ظرف شير و شستشوي دست قبل از دوشيدن بايد حتماً رعايت شود. شير فاسد شده داراي بوي تند و مزه ترش و زننده است. براي تهيه شير پاستوريزه بايد به مدت حداقل 30 دقيقه آن را در دماي 65 درجه سانتي گرادحرارت دارد. در اين صورت به مدت 2 تا 3 روز در يخچال قابل نگهداري است. استريله كردن شير زمان نگهداري آن را طولاني مي نماد.
ب) بهداشت كره: كره بهداشتي مزه طبيعي و بوي مطبوع دارد. بوي نامطبوع و مزه تند نشانه فساد كره است. درجه حرارت مناسب براي نگهداري كره 2/5 درجه سانتي گراد است كه در اين درجه، حرارت و رطوبت 80 تا 85 درصد كره تا دو ماه به طور بهداشتي قابل نگهداري است. با اضافه كردن نمك به كره ديرتر اكسيد و فاسد مي شود.
د)بهداشت گوشت: قبل از مصرف گوشت بايد از سالم بودن منبع توليد آن يعني دام، ماهي يا پرنده اطمينان حاصل كرد. بيماري هايي مثل كرم كدو، تب مالت، سياه زخم و كيست هيداتيك كبد از طريق گوشت غير بهداشتي قابل سرايت است. بوي نامطبوع، تغيير رنگ گوشت به حالت تيره يا قهوه اي، از دست دادن قوام طبيعي گوشت و طعم و مزه نامطلوب علائم فاسد شدن گوشت و لزوم عدم مصرف آن است.
آلوده كننده هاي اصلي گوشت عبارتند از :
مدفوع و پوست دام، گرد و غبار، دست قصابان و نيز لزوم تجهيزات كشتار و حمل نقل كه بايستي در تمامي اين موارد رعايت موازين بهداشتي اعم از بهداشت فردي و عمومي بهداشت محيط مورد توجه قرار گيرد.
روش هاي نگهداري گوشت عبارتند از : 1- حرارت دادن 2- سرد كردن 3- انجماد 4- خشك كردن 5- دود دادن 6- پرتوها مثل اشعه فربنفش 7- مواد شيميايي.
بهداشت مواد غذايي گياهي : سبزيجات عموماً داراي انگل هستند كه با استفاده از ضد عفوني كننده هايي مثل پودر پر كلرين از بين مي روند. براي اين كار سبزيجات را در ده ليتر آب حاوي دو گرم پر كلرين براي مدت 2 دقيقه ضد عفوني مي نمايند. در صورتي كه ضد عفوني كننده ها در دسترس نباشد مي توان با ريختن يك قاشق بزرگ نمك و يك قاشق بزرگ سركه در يك ظرف حاوي سبزيجات به مدت 20 دقيقه آن ها را ضد عفوني كرد. در مصرف مواد غذايي بايد به بهداشت محيط مواد غذايي نيز توجه كرد. محل نگهداري و پخت مواد غذايي بايد بهداشتي و داراي نور، تهويه و رطوبت مناسب باشد. زباله هاي غذاي به طريق بهداشتي جمع شود، ظروف بهداشتي باشد و از ظروف زنگ زده،لب پريده و ترك دار و يا جرم گرفته به هيچ وجه استفاده نشود. هر چند وقت يك بار ظروف با مايع گندزدا شسته شود و اگر مايع د عفوني كننده در دسترس نباشد آب 80 درجه سانتي گراد 15 الي 20 دقيقه، ضد عفوني مي كنند.
بهداشت آب: آب سالم ، زلال و شفاف است و املاح مصرفي آن در حد نيم گرم در ليتر به صورت محلول در آن است و عاري ميكروب (كمتر از حد مجاز) است و مواد سمي نيز ندارد. بهترين روش علمي و ساده تشخيص آب سالم، جستجوي باكتري كلي فرم (Coli form) در نمونه آب سالم كه در صورت وجود اين باكتري، آب غير بهداشتي و آلوده است.
شرايط احرازسلامت آب هاي زير زميني در صورت نياز به استفاده از آنها به شرح زير است:
آب چشمه بايد زلال و شفاف باشد. در بالا دست محل ظهور چشمه، ساختمان مسكوني، مزارع كشاورزي و حفره هاي عميق نباشد. دهانه چشمه بدون حفاظ نباشد و چشمه با آب سطحي زمين ارتباط نداشته باشد در استفاده از آب چاه يا قنات نيز، ضمن توجه به زلال و شفاف بودن آب، بايد از فاصله داشتن ضمن توجه به زلال و شفاف بودن آب، بايد از فاصله داشتن چاه آب از چاه فاضلاب يا لوله هاي فاضلاب، عدم نفوذ آب هاي سطحي آلوده از راه خاك اطراف چاه، عدم ورود آب هاي سطحي آلوده از دهانه باز چاه، عدم ورود گرد و غبار و آشغال و حشرات و پرندگان از دهانه چاه و عدم نفوذ آلودگي از مستراح نزديك چاه اطمينان حاصل كرد. آب چاه يا قنات يا چشمه را مي توان با آهك كلردار ضد عفوني كرد و به ازاء هر 15 ليتر آب، 500 گرم آهك كلردار به آب اضافه نمود. در صورت در دسترس بودن قرص كلر استفاده كرد و بايد 30 دقيقه بعد از اضافه كردن قرص كلر به آب از آن استفاده كرد.
كلر را بايد در بطر ي شيشه اي تيره رنگ ئ در جاييكه خنك باشد نگهداري كرد. به غير از كلر، تنتوريد نيز از ضد عفوني كننده هاي آب است كه 2 قطره از آن (محلول 2%)براي يك ليتر آب كافي است. جوشاندن از راه هاي سالم سازي آب آشاميدني است كه باكتري ها، كيست و تخم انگل را از بين مي برد. جوشاندن آب در دماي 100 درجه سانتي گراد و حداقل 20 دقيقه باعث ضد عفوني شدن آن ميگردد. به خاطر داشته باشيد كه آب آلوده باعث انتقال بسياري از بيماريها مانند حصبه، وبا، اسهال خوني، خون شاشي(بيلاريوز) پيوك و .... است. براي ذخيره آب بايد از ظروف تميز كلر زده با دهانه تنگ، ترجيحاً شيردار و سرپوشيده، استفاده كرد.
شيوع بهداشتي دفع فضولات و زباله ها (بهداشت محيط)
فاضلاب ها عمامل شيوع بيماري هاي مسري مثل وبا، حصبه، اسهال خوني، اسهال كودكان، بيماري انگلي و بسياري از بيماريهاي ديگر هستند . براي پيشگيري از آن ها بايد مواظب بود كه: فضولات، خاك سطحي را آلوده نكنند، آب هاي زير زميني و آب هاي سطحي آلوده نشوند، مگس ها و حشرات به فضولات راه پيدا نكنند و در نهايت فضولات حداقل 6 ماه در چاه بمانند تا تجزيه و به كود تبديل شوند.
توالت هاي اضطراري يا صحرايي بايد داراي نشيمن گاه مناسب، هواكش،روكش، سقف فلزي، پنجره قابل باز كردن، چاه به عمق حداقل 3 تا 8 متر و قطر 90 سانتي متر باشند. بهترين استانداردها براي ايجاد توالت در اماكن عمومي و صحرايي، 1 عدد براي 1 تا 10 نفر، 2 عدد براي 10 تا 24 نفر، 3 عدد براي 25 تا 50 نفر، 4 عدد براي 50 تا 75 نفر، 50 عدد براي 75 تا 100 نفر است.
براي دفع بهداشتي زباله ها
1- جمع آوري زباله ها بايد بهداشتي باشد و براي اين منظور بايد از ظرف در پوش دار، قابل شستشو، زنگ نزن، با گنجايش 120 ليتر و داراي دستگيره و نيز كيسه نايلوني استفاده كرد.زباله ها بايد حد اكثر پس از 24 ساعت تخليه شوند تا از تخمير بايد آنها جلو گيري شود . زباله هاي عفوني و بيمارستاني حتماً بايد در كوره ها يا محل هاي خاص سوزانده شود.
2- حمل زباله ها با ماشين هاي مخصوص و كارگراني با لباس و دستكش مخصوص صورت گيرد .
3- دفع زباله بهداشتي باشد.
روش هاي دفع بهداشتي زباله
1- سوزاندن بخصوص در موارد عفوني بودن زباله ها
2- دفع بهداشتي در گودال به مدت 6 تا 12 ماه و تخمير زباله ها از طريق پوشاندن گودال با 20 سانتيمتر خاك .
3- تبديل زباله ها به كود و بازيافت مواد و تخمير و خشك كردن (تهيه كمپوست).
حشرات و جوندگان و مقابله با آنها
حشرات و جوندگان عوامل انتقال و سرايت بسياري از بيماري هاي انگلي و عفوني هستند. به عنان مثال:پشه آنوفل عامل انتقال مالاريا، پشه خاكي عامل انتقال سالك، مگس ناقل بيماري هاي روده اي و چشمي، شپش ناقل تيفوس و تب راجعه، كك ناقل تيفوس و طاعون، سوسك ناقل بيماري هاي روده ا ي، وبا و تيفوئيد، كنه ناقل تب راجعه و Myte ناقل گال يا جرب است. جوندگان نيز ناقل بيمارهايي چون طاعون تيفوس هستند.
روش هاي بهداشتي مبارزه با بند پايان عبارتند از:
1- روش فيزيكي مثل خشك كردن باتلاق ها و آب هاي راكد، نصب توري پنجره ها، مراقبت بهداشتي از چاه هاي فاضلاب و تعمير ساختمان ها.
2- روش هاي شيميايي مثل استفاده از حشره كش ها و مواد دور كننده حشره ها.
شيوه هاي دفع بند پايان عبارتند از:
1- دفع صحيح زباله ها
2- پوشاندن در چاه مستراح
3- تميزي محل نگهداري دام و طيور و دفع فضولات حيوانات اهلي
4- استفاده از توري براي درها و پنجره هاي اماكن
از سموم ضد بندپايان در اماكن نسبتاً رو بسته مي توان استفاده كرد. براي مقابله با شپش، تهويه اتاق ها، تعويض مرتب لباس ها، خيساندن پارچه و لباس در آب و جوشاندن آن، اتو كردن لباس هاي آلوده، تراشيدن مو هاي آلوده و استفاده از ضد عفوني كننده ها و گند زداها الزامي است.
براي مقابله با كك كه عممل طاعون انساني و تيفوس است، رعايت نظافت، گرفتن ترك ها و شكاف ديوار ها، تميز نگه اشتن فرش ها، سمپاشي نواحي آلوده ، مبارزه با موش و سوزاندن زباله ها لازم است.
براي مقابله با پشه خاكي كه ناقل سالك است، بهسازي محيط و استعمال سموم خاص ضروري است. براي مقابله با سوسك رعايت بهداشت، پوشاندن درزها و شكاف ديوارها و استفاده از حشره كش لازم است. براي مبارزه با هيره و كنه نظافت ساختمان، گرفتن درزها و شكاف ها، دور كردن طويله ها از محل سكونت، استفاده از پشه بند، سمپاشي طويله و استفاده از محلول كنه كش درحيوان بسيار موثر است.
براي مقابله با جوندگان: مثل موش كه ناقل طاعون، تيفوس، يرقان، تريشينوز(كرم روده)، مسموميت و سالك هستند، بايد راه هاي ورود آنها را به اماكن بست(با سيمان). دور لوله هاي آب با سيمان بسته شود. ديوارهاي اماكن با ارتفاع 1 متر و قطر 10 سانتيمتر و تاعمق 60 سانتي متر زمين سيماني باشد. دفع زباله ها به روش بهداشتي صورت گيرد. ظروف بدون استفاده از آب خالي باشد. در و پنجره ها داراي توري باشند و در نهايت در صورت وجود جونده اي مثل موش از تله يا سموم خاص استفاده شود.
سم هاي ضد موش: 1. فسفر دوزنگ(تركيب فسفر و روي ) كه فوري اثر مي كند و مي توان گندم، برنج و تخم هندوانه يا آفتابگردان را به اين سم آغشته كرد و در دسترس موش ها قرار داد. 2. موش كش هاي كوماريني يا ضد انعقادي كه با غذا مخلوط مي شود و در معرض موش قرار داده مي شود. استفاده از اين سم ها در اماكن عمومي بهتر است.
آشنايي با بيماريهاي واگيردار:
بيماريهاي واگيردار، ناشي ار ميكروب ها، انگل ها، كرم ها، قارچ ها، تك ياخته ها و ويروس هستند. اين بيماري قابل انتقال و سرايت و قابل پيشگيري اند و عمدتاً با درمان مناسب، درمان مي شوند.
بيماريهاي واگيردار از طريق منبع با مخزن عفونت نگه داري و منتقل مي شوند. به عنوان مثال سل گاوي از طريق گاو، طاعون توسط كك و موش، تب مالت از طريق گاو، گوسفند منتقل مي شوند . هر كدام از اين بيماري ها از طريق راه خروج از منبع خارج و از طريق راه ورودي عفونت به ميزبان بيماري منتقل مي شوند. به عنوان مثال عامل سل و ديفتري از راه خروجي دستگاه تنفسي خارج و از راه ورودي دستگاه تنفس و گوارش وارد مي شوند. عامل بيلاريوز يا خون شاشي از طريق دستگاه اداري خارج و از طريق پوست وارد مي شوند. عوامل يرقان و سيفليس از طريق جفت آلوده خارج مي شوند. تب مالت و سل از طريق شير حيوانات خارج مي شوند و عامل يرقان از طريق خون خارج مي شوند. عامل زرد زخم و سياه زخم از طريق ترشح زخم خارج مي شوند و انتقال مي يابند. راه هاي معمول ورود عفونت، دستگاه تنفس، گوارش، ادرار، پوست و مخاط و خون هستند. بدي تغذيه، مسكن نامناسب و غير بهداشتي، پايين بودن سطح زندگي از لحاظ اقتصادي و اجتماعي، شغل نامناسب، سن خيلي كم يا زياد، ايمني پايين بدن، همراهي بيماري هاي زمينه اي مثل بيماري قند، سرطان ها و الكليسم و ضعف و خستگي مفرط، زمينه را براي درگيري بدن با بيماري هاي واگيردار مساعد مي كند.
در بحث بيماري هاي واگير هميشه به چند اصطلاح برخورد مي كنيم كه آشنائي با مفاهيم آنها لازم است:
1- دوره نهفتگي بيماري: دوره اي است كه عامل بيماري وارد بدن شده است ولي علامتي از بيماري وجود ندارد.
2- دوره مقدماتي بيماري: دوره اي كه علائم اوليه بيماري بروز مي كند.
3- دوره استقرار بيماري : دوره اي كه علائم كلي و اختصاصي بيماري كاملاً واضح و آشكار است.
4- دوره نقاهت بيماري :دوره اي كه بيمار رو به بهبودي مي رود تا بهبودي كامل حاصل شود.
5- بيماري اسپوراديك يا تك گير: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا به صورت گه گاه و تك تك اتفاق مي افتد.
6- بيماري اندميك يا بومي: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا به صورت هميشگي و تك تك در يك جامعه اتفاق مي افتد.
7- بيماري اپيدميك: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا در يك جامعه اتفاق مي افتد.
8- بيماري پاندوميك: اين نوع بيماري هاي واگيري در سراسر دنيا شايع مي شود.
پيشگيري از بيماري هاي واگير بر سه اصل استواراست:
1-تشخيص و شناسايي زود هنگام و جداسازي افراد بيمار 2- بيماريابي 3- پيدا كردن حاملين يا ناقلين سالم.
بهبود تغذيه، مسكن مناسب، دوري از اعتياد و الكسيم، پرهيز از تغييرات هوا و آب، واكسيناسيون به موقع، آموزش بهداشت،دفع صحيح فاضلاب، مبارزه با حيوانات و حشرات موذي و رعايت بهداشت فردي در پيشگيري از بيماريها موثر است. در ادامه به چند بيماري واگيردار كه به خصوص در حوادث شايع مي شوند و يا شيوع آنها خود به عنوان يك سانحه فراگير تلقي مي شود اشاره كوتاهي مي گردد:
1-ديفتري: بيماري ميكروبي است كه سم ميكروب علائم بيماري را به شكل بيماري حاد تنفسي با ترشحات چركي در حلق ايجاد مي كند. مخزن اين بيماري فقط انسان است. ترشح حلق و بيني و به ندرت پوست، مستقيماً فرد ديگري را مي تواند درگير بيماري نمايد. شير نجوشيده هم مي تواند عامل انتقال بيماري باشد. پيشگيري آن از طريق واكسيناسيون از دو ماهگي (DPT) انجام مي شود در اين بيماري لازم است افراد بيمار 24 ساعت قبل از تأييد آزمايش و تا 14 روز پس از روشن شدن وضعيت، جداسازي شوند. فرد بيمار تا 6 ماه مي تواند ناقل باشد. ايمن سازي افراد در محيط هاي عمومي مثل مدارس، بيمارستان ها، كارخانجات و پادگان الزامي است . گزارش حتي يك مورد از بيماري الزامي است.
2-كزاز: بيماري كليوي است و سم ميكروب علائم بيماري را ايجاد مي كند. اين سم روي اعصاب مركز تأثير مي گذارد و باعث انقباض دردناك عضلات مي شود . مخزن ميكروب، خاك و مدفوع آلوده به ميكروب است. سرايت نيست. پيشگيري آن از طريق واكسيناسيون از 2 ماهگي (DPT) و واكسيناسيون خانم هاي باردار در ماه هاي آخر حاملگي انجام ميگيرد. در صورت آلودگي زخم بدن با مخزن عفونت ، شستشوي محل با آب و صابون و پانسمان محل زخم، تزريق واكسن در سن بالاي 5 سال يا تزريق تتابولين سرم ضد كزاز است، ضروري ندارد. گزارش بيماري الزامي است.
3-سياه سرفه: بيماري ميكروبي و حاد تنفسي است. اين بيماري با سرفه هاي شديد قطاري مشخص و عوارض آن عقب ماندگي ذهني، اختلالات ريوي وعصبي است. اين بيماري از 2 ماهگي با واكسن (DPT) قابل پيشگيري است. جداسازي بيماري الزامي است.
4-فلج اطفال: اين بيماري ويروسي است و ويروس عامل آن در مدفع ناقلين يا بيماران دفع مي شود. آب آلوده به فاضلاب مي تواند حاوي ويروس باشد. ايمن سازي افراد با واكسيناسسون خوراكي انجام مي شود. در اين بيماري جداسازي بيمار از ديگران، اطلاع به مركز بهداشت منطقه، ضد عفوني كردن لوازم و محيط آلوده به ترشحات حلق و مدفوع بيمار و تزريق واكسن به نزديكان وي ضروري است 0
5-سرخك:اين بيماري حاد و بسيار مسري است،مخزن بيماري انسان است و از طريق هوا ترشحات حلق و بيني فرد بيمار منتقل مي شود. اين بيماري از زمان قبل از شروع علائم تا 5 روز پس از بروز ضايعات پوستي (دانه هاي قرمز)قابل انتقال است. پيشگيري از طريق واكسيناسيون انجام مي گيرد و تا 95 درصد مصونيت ايجاد مي كند. جداسازي مبتلايان ضرورت دارد و اين جداسازي بايد حداقل به مدت 7 تا 10 روز زمان شروع علائم باشد.
6-سل: اين بيماري يك بيماري ميكروبي است. از راه هوا،گرد وخاك ، شير آلوده، دست آلوده قصابان(آلودگي گوشت)يا شير دوشان (آلودگي شير) منتقل مي شود. مخزن ميكروب انسان يا گاو است، ميكروب در اثر تماس با آفتاب از بين مي رود راه انتقال معمولي بيماري دستگاه تنفس است.بيماري حتي در دو هفته اول پس از درمان واگيردار است. رعايت بهداشت عمومي و فردي و واكسيناسيون به موقع در پيشگيري بيمار
ادامه مطلب
مديريت بحران
تعريف بحران:
بحران حوادثي است كه در اثر رخدادها و عملكردهاي طبيعي و انساني به طور ناگهاني به وجود مي آيد، مشقت و سختي ر ا به يك مجموعه يا جامعه انساني تحميل مي كند و برطرف كردن آن نياز به اقدامات اضطراري، فوري و فوق العاده دارد.
مديريت بحران: فرايند عملكرد و برنامه ريزي مقامات دولتي و دستگاههاي اجرايي دولتي و عمومي است كه با مشاهده، تجزيه و تحليل بحران ها، به صورت يكپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهاي موجود تلاش مي كنند از بحران ها، پيشگيري نمايند يا در صورت بروز آنها در جهت كاهش آثار، آمادگي لازم، امداد رساني سريع و بهبود اوضاع تا سطح وضعيت عادي تلاش نمايند.
مديريت مخاطرات: فرآيندي است كه سطح تحمل يك خطر مشخص را در جامعه شناسايي مي كند و اين اطلاعات در جهت تصميم گيري براي اقدامات مربوطه به كاهش اثرات مخاطرات و مقابله با آن ها به كار مي برد. اين فرآيند با توجه به منابع و هزينه هاي كاهش مخاطرات انجام مي گيرد.
امداد ونجات: عمليات امداد و نجات به عنوان بخش عمده مرحله مقابل شامل جستجو، نجات، ارائه كمك هاي اوليه انتقال مجروحان تا نزديكترين و اولين مركز درماني ، تغذيه اضطراري، تامين سرپناه اضطراري، تخليه جمعيت ها تامين امكانات اوليه و دريافت و توزيع كمك هاي فردي و اقلام اهدايي سازمان هاي غير دولتي داخلي، خارجي و بين المللي است.
موضوع فعاليت ها مجموعه و اقدامات مشمول اين طرح عبارتند از:
پيشگيري : مجموعه اقداماتي است كه پيش، هنگام و پس از وقوع بحران با هدف جلوگيري از وقوع مخاطرات و يا كاهش آثار زيان بار آن انجام مي شود.
آمادگي: مجموعه اقداماتي است كه توانايي جامعه « دولت و مردم» را در انجام مراحل مختلف مديريت بحران افزايش مي دهد . آمادگي شامل جمع آوري اطلاعات، پژوهش، برنامه ريزي، ايجاد ساختار مديريتي، آموزش تامين منابع، تمرين و مانور است. آموزش شامل جمع آوري اطلاعات ، پژوهش،برنامه ريزي، ايجاد ساختار مديريتي ،آموزش ، تامين منابع ، تمرين و مانور است.
مقابله : ارائه خدمات اضطراري به دنبال وقوع بحران است با هدف نجات جان و مال انسانها ، تامين رفاه نسبي براي آنها و جلوگيري از گسترش خسارت ، مقابله شامل امداد و نجات ، بهداشت ، درمان ، تامين امنيت ، ترابري ، ارتباطات ،دفع مواد زائد جامد ، دفع فاضلاب ، مهار آتش است.
بازسازي: بازگرداندن شرايط يك منطقه آسيب ديده پس از بحران به شرايط عادي با در نظر گرفتن ويژگيهاي توسعه پايدار و كليه ضوابط ايمني است.
اقدامات بهداشتي در شرايط اضطراري
(قسمت اول)
بلا
بلا موقعيتي است كه باعث سطحي از خرابي و ويراني و چنان تاثيري بر جامعه مي گذارد كه واكنش نشان دادن نسبت به آن خارج از توان است. پراكندگي جغرافيايي بلايا در اقصي نقاط جهان فرق مي كند زيرا بعضي بلايا در حالي كه در جايي بسيار رايج هستند در جاهاي ديگر ممكن است
خصوصيات بلايا
با توجه به اينكه اغلب بلايا ناشي از حوادث طبيعي مي باشند اما بعضي از بلايا حاصل تكنولوژي و فعاليتهاي انساني شامل حادثه راكتورهاي هسته اي ، حوادث كارخانه ها، نشت و ريزش نفت، حوادث بنايي، تصادفات هوايي، ترن، اتوموبيل، اتوبوس، كشتي ها و ... جزء بلاياي ساخت دست بشر هستند.
با توجه به اين كه كوههاي آتشفشاني ايران مدتهاي مديدي خاموش و غير فعالند و اصولاً طوفان، گردباد، صاعقه، كولاك، و بوران از نظر اقليمي از عوامل تهديد كننده سرزمين ما به حساب نمي آيند لذا دو عامل از بلاياي طبيعي در ايران زلزله و سيل مي باشند.
كنفرانس جهاني كاهش بلايا طبيعي كه 24 مي در يوكاهاماي ژاپن برگزار گرديد نيمه دوم دهه 1991 تا 2000 را به عنوان اجراي برنامه هاي عملياتي كاهش اثرات بلاياي طبيعي اعلام داشته و طي دستورالعمل 14 ماده اي، استراتژي عمليات را مشخص ساخته است.
قرباني يا حادثه ديده
قرباني، فردي است كه دچار صدمه يا مرگ در نتيجه تاثير مستقيم بلا شده است. اگر چه اغلب وقايع بزرگ بدون مصدوميت و تلفات جاني اتفاق مي افتد ولي اغلب رايج است كه خصوصيات فاجعه را از تعداد قربانيان مشخص مي كنند. اگر تعداد بيش از 2 نفر و كمتر از 100 نفر باشد بلا به عنوان واقعه چند مصدومي گفته مي شود در حالي كه همين نوع واقعه ممكن است در جامعه كوچك يا متوسط از نظر اندازه، سيستم مراقبت هاي بهداشتي را تحت فشار قرار بدهد و اگر بلايا باعث مصدوميت و مرگ بيش از 100 نفر شود به آن حادثه با تلفات سنگين گفته مي شود كه اغلب باعث از بين بردن و تحت الشعاع قرار دادن منابع حتي در شهرهاي بزرگ مي شود. آمادگي در مقابل با قربانيان زياد براي همه جوامع جزء ضروريات و نيازهاي اساسي است.
وسعت
وسعت بلا ميزان تاثير آن را چه از نظر جغرافيايي و چه از نظر تلفات نشان مي دهد. ويراني يك ساختمان 500 واحدي چند طبقه وسعت بيشتري از فرو ريختن يك پل كه تنها دو اتوموبيل در هنگام ريزش از آن عبور مي كرده اند دارد.
شدت
شدت يك بلا شامل سطوح خرابي و ويراني است كه بر جاي مي گذارد براي مثال يك زلزله با شدت ريشتر مشابه خرابي بيشتري را در يك مركز شهري دارد تا در يك بيابان.
تعريف بلاياي طبيعي
بلاياي طبيعي عملي از طبيعت است با چنان شدتي كه وضعي فاجعه انگيز ايجاد كند در اين وضع شيرازه زندگي روزمره ناگهان گسيخته شده و مردم دچار رنج و درماندگي مي شوند و در نتيجه به غذا، پوشاك، سرپناه، مراقبتهاي پزشكي و پرستاري و ساير ضروريات زندگي همچنين به محافظت در مقابل عوامل و شرايط نامناسب محيط محتاج مي گرداند.
وضع اضطراري
وضع اضطراري را نمي توان بر اساس جمعيت يا منطقه آسيب ديده تعريف كرد ولي هنگامي كه منابع عادي خدمات بهداشتي و امدادي محلي يا ملي كافي نباشد و براي مقابله با آن بايد از منابع اضطراري محلي يا بين المللي كمك گرفته شود مي توان گفت كه وضع اضطراري وجود دارد.
اثرات بلايا
جنبه محيطي:
ويران شدن خانه ها ، آسيب ديدن ساختمانها، كميت و كيفيت آب مصرفي و مواد غذايي، اجساد انسانها و حيوانها.
جنبه بهداشتي:
چهار نوع آسيب رواني، عاطفي، بيماريهاي همه گير و بيماريهاي جسمي ايجاد ميشود.
جنبه اجتماعي
جنبه اقتصادي
جنبه مديريتي و اجرائي
مراحل مقابله با بلايا
اداره بلايا داراي چهار مرحله است:
مرحله پيشگيري
در اين مرحله انتظار وقوع بلايا نمي رود و يا پيش بيني نمي شود. وظيفه اصلي در اين مرحله مشخص كردن عوامل خطر جامعه و تهيه و اجرا ي برنامه هايي براي پيشگيري از وقوع بلا است. كه شامل نمايش برنامه هاي از طرف دولت محلي، مراقبين بهداشت، سرويسهاي خدمات اجتماعي، پليس، آتش نشاني، كارخانه هاي بزرگ، روزنامه ها محلي و گروههاي داوطلب است. البته بدليل آن كه بعضي از بلايا از جمله سيل، زلزله، طوفان قابل پيش بيني نيستند و نمي توان از وقوع آنها پيشگيري نمود، تمركز برنامه ها در اين قسمت بر روي كاهش اثرات مخرب بلايا است.
مرحله آمادگي
فعاليت اين مرحله شامل برنامه ريزي جهت حفظ جان انسانها و به حداقل رساندن جراحات و صدمات احتمالي است و شامل تدابيري براي ارتباطات، تخليه، نجات و مراقبت از مصدومين است. هر برنامه اي بايد شامل نحوه دسترسي به وسايل و تجهيزات، دارو و حتي غذا، آب پاكيزه، پتو و سرپناه و .... مي باشد.
مرحله واكنش
مرحله واكنش درست در لحظه وقوع بلا شروع مي شود و برنامه هاي مرحله آمادگي بطور مؤثر و با هدف نجات جان قربانيان و پيشگيري از صدمات و جراحات بيشتر اجرا مي شود. فعاليتهاي مرحله واكنش شامل نجات جان مصدومين، ترياژ، برقراري ثبات در منطقه، انتقال مصدومين و درمان در بيمارستانهاي موضوعي همچنين اين مرحله شامل يافتن و مراقبت از فوت شدگان، آگاه كردن و مراقبت از خانواده ها و دوستان فوت شدگان، آگاه كردن و مراقبت از خانواده ها و دوستان فوت شدگان و اقدامات حمايتي شامل تهيه غذا، آب، سرپناه براي قربانيان و .... مي باشد.
مرحله بهبودي
اقدامات در طي بهبودي يعني ختم و رفع بلا تا پايان عمليات امداد كه بايد هرچه سريعتر با عمليات و تعمير بازسازي، دنبال شود. شامل ادامه نجات و مراقبت از قربانيان، برقراري مجدد ارتباطات، عمليات امداد و تهيه سرپناه، غذا، خدمات پزشكي و بهداشتي، كنترل محيط خدمات رفاهي و .... مي باشد. توجه به وضعيت روحي نيز از مسائل ضروري است. گاهي زخمهاي روحي ناشي از حوادث تاپايان عمر ممكن است باقي بمانند و هم ارائه دهندگان خدمات حمايتي بايستي به سرويسهاي مشاوره اي بهداشت رواني ارجاع داده شوند.
مديريت بخش بهداشت و كار گروه تخصصي عملياتي بهداشت و درمان در حوادث و سوانح غير مترقبه
هدف كلى :
كاهش و يا به حداقل رساندن مرگ و مير، بيماري و ناتوانيهاي جسمي و رواني ناشي از بلاياي طبيعي و پيشگيري، مراقبت، توانبخشي عوارض ناشي از سوانح و حوادث غير مترقبه قبل ، حين، بعد از بروز سانحه
اهداف اختصاصى :
1. تسهيل بازگشت فوري به وضعيت عادي و ارائه خدمات بهداشتي به مردم پس از بروز بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه
2. توجه يكسان به تمام جنبه هاي مديريت بخش بهداشت شامل پيشگيري، كاهش آثار بلايا، آمادگي، مقابله، توانبخشي و بازسازي خدمات بهداشتي در مراحل مختلف: قبل، هنگام و پس از بروز بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه
3. تهيه يك چارچوب عملياتي براي مقابله هماهنگ با بلاياي طبيعي و حوادث غير مترقبه و آثار آنها در بخش بهداشت به منظور دستيابي به اهداف فوق با جلب مشاركت مردم
4. توجه به مخاطرات طبيعي و ساير وضعيتهاي اضطراري در هنگام تنظيم و اجراء برنامه هاي توسعه در بخش بهداشت.
5. سطح بندي خدمات و تدوين پروتكل هاي لازم براي پيشگيري ، درمان و توانبخشي
6. تأمين امكانات لازم جهت مقابله با حوادث
7. تأمين امكانات تداوم بهره گيري از نيروهاي متخصص رسمي و داوطلب جهت دستيابي به اهداف فوق
8. تهيه برنامه اختصاصي امور بهداشت و درمان مديريت بحران شامل مراحل چهار گانه (آمادگي ، پيشگيري،مقابله و بازسازي) براي بحرانهاي شايع بر اساس اصول مديريت ريسك .
نقش و وظايف معاون امور بهداشتى
در اين بخش كليه وظايفي كه معاون بهداشتي در سطح وزارتخانه و مراكز استانها بر عهده دارد و همچنين سياستها و روشهاي فني مورد نياز بخش بهداشت تشريح شده اند.
عمده‌ترين سياستهاى بخش بهداشت در مديريت وضعيتهاى اضطرارى:
- ايجاد هماهنگي بين بخشهاي مختلف بهداشت و بخش درمان كشور در سطح ستادي اعم از دفاتر و حوزه هاي معاونت هاي مختلف، ادارات كل و بخشهاي پشتيباني معاونتهاي مختلف، جمعيت هلال احمر و ساير سازمانهاي داوطلب غير دولتي بهداشتي درماني كشور
- هماهنگي و همكاري تنگاتنگ بين بخش خصوصي و دولتي
- استفاده بهينه و حداكثر از منابع و ساختارهاي موجود
- استفاده از حمايت نيروهاي مسلح بخصوص در ارتباط با پشتيباني، ارتباطات، حفظ نظم و امنيت و غيره به منظور ارائه خدمات بهداشتي
- كمك رساني به منطقه حادثه ديده براساس نتايج ارزيابي نيازها و اجتناب از اعزام نيروها بيشتر يا كمتر از حد نياز
- مديريت وضعيتهاي اضطراري بخصوص وضعيتهاي اضطراري گسترده و يا پيچيده بصورت چند بخشي و چند نظامه
- جلب مشاركت عموم مردم و جامعه در پيشبرد برنامه ها
- اجراي برنامه هاي آموزش همگاني و تخصصي داخل بخشي براي دست اندركاران امور
- هدايت و هماهنگي كمكها و همكاريهاي بين المللي در زمينه هاي كاهش خطرات، برنامه هاي آمادگي، امدادي، توانبخشي و بازسازي از جانب كشورهاي همسايه، سازمانهاي منطقه اي، سازمان ملل، سفارت خانه هاي كشورهاي خارجي، سازمانهاي غير دولتي ملي و بين المللي و ...
عمده ترين وظايف معاون امور بهداشتي پيش از وقوع بلا:
- تهيه چارچوب اصلي برنامه‌هاي مديريت وضعيت اضطراري در بخش بهداشت و زير مجموعه‌هاي آن
- اختصاص رديف بودجه مجزا به منظور تهيه و اجراي اين برنامه‌ها در حوزه‌هاي تابعه معاونت بهداشت
- اعمال هماهنگيهاي درون بخشي، برون بخشي و بين المللي (در مورد معاون بهداشتي وزارتخانه)
- استاندارد نمودن روشهاي فني مديريت وضعيت اضطراري شامل:
- تامين منابع و امكانات پشتيباني اعم از بودجه، نيروي انساني، تجهيزات، انبارها، مواد، دارو و ...
- خدمات بهداشت رواني
- بهداشت خانواده
- ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني
- كنترل بيماريها و همه گيريها و برقراري زنجيره سرد
- نظارت، حمايت و سياستگذاري نحوه تغذيه
- نظارت بر بهداشت محيط
- آموزش نيروي انساني و عموم مردم
- پژوهش
- نظام ثبت و گزارش دهي اطلاعات
- پايش و ارزشيابي اقدامات انجام شده
مهمترين وظايف معاون امور بهداشتى پس از وقوع وضعيت اضطرارى:
- اعلام آماده باش و فعالسازي برنامه مديريت وضعيت اضطراري حوزه هاي تابعه معاونت بهداشت در سطح مربوطه
- ايجاد مركز پشتيباني اقدامات بخش بهداشت
- جلب همكاري و هماهنگي درون بخشي و برون بخشي
- حفظ تماس دائم با سطوح بالاتر و پايين تر
- هدايت و فعال سازي حوزه هاي عملياتي و روشهاي فني مختلف بخش بهداشت
- اعزام تيمهاي امدادي بهداشتي
- پايش و ارزشيابي اقدامات
- گزارش اقدامات و ارائه توصيه هاي عملي به سطوح بالاتر و پايين تر
- به روز كردن برنامه هاي مختلف مديريت وضعيت اضطراري بخش بهداشت براساس نتايج پايش و ارزشيابي اقدامات
ارزيابى سريع وضعيت بهداشتى درمانى:
ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني اولين اقدامي است كه پس از بروز هر وضعيت اضطراري با توجه به گسترده حادثه بايد توسط بخش بهداشت انجام شود. از آنجايي كه اتخاذ هر نوع اقدامي به نتايج اين فرايند بستگي دارد، پيشنهاد شده اعضاء تيم ارزياب از افراد متخصص، با تجربه و زبده انتخاب شوند.
اعضاء پيشنهادى تيم ارزياب:
* يك نفر اپيدميولوژيست يا پزشكي كه دوره MPH را گذرانده باشد.
* يك نفر كارشناس تغذيه
* يك نفر جهت امور پشتيباني تيم
* يك نفر كارشناس بهداشت محيط
* نمايندگي از ستاد بهداشت و درمان حوادث غير مترقبه در سطح مربوطه
* كارشناسان ساير سازمانهاي دخيل در امر مديريت بحران مثل: كارشناسان ستاد حوادث غير مترقبه، بخش كشاورزي، جهاد سازندگي، نيرو مسكن، جمعيت هلال احمر و ...
اهداف فرايند ارزيابى سريع وضعيت بهداشتى درمانى:
* اثبات وجود وضعيت اضطراري
* توصيف نوع، اثر، تحول و گسترش احتمالي وضعيت اضطراري
* سنجش و ارزيابي اثر كنوني و تاثير بالقوه بلا بر وضعيت سلامت مردم و خدمات بهداشتي درماني و وسعت خسارات ساير بخشهايي كه با امر بهداشت و درمان مرتبط هستند.
* ارزيابي كفايت توان مقابله موجود و نيازهاي اضافي فوري
* توصيه فعاليت و اقدامي كه به منظور پاسخگويي فوري اولويت دارد.
* اتخاذ راه كارها و برنامه هاي جديد براساس ارزيابي و سنجش اوضاع اضطراري
* پس خوراند اطلاعاتي كه طي فرايند ارزيابي سريع وضعيت بهداشتي درماني بدست مي‌آيند در سطوح مختلف بخش بهداشت و ساير بخشها، تبادل دو جانبه اطلاعات، اولين گام براي اعمال هماهنگي بشمار مي‌آيد.
مبارزه و پيشگيرى از بيماريها بدنبال وقوع بلاياى طبيعى
تجربيات و مطالعات انجام شده نشان مي‌دهند كه بعد از وقوع بلاياي طبيعي همه‌گيري ناشي از بيماريهاي عفوني معمولا" بدليل وجود عامل بيماري در جامعه قبل از وقوع بلا بوده است. مهمترين اين همه‌گيري‌ها اين مواد است: سرخك، بيماريهاي اسهالي، عفونتهاي حاد تنفسي و مالاريا و در درجه بعدي مننژيت منگوكوكسمي، هپاتيت، تب تيفوئيدي و تب تيفوسي بعد از وقوع هر بلا، بلافاصله نظام مراقبت از بيماريها بايد بصورت فعال درآمده و نظام ثبت و گزارش دهي آن نيز بصورت فعال عمل نمايد. اهداف، راهكارها، فعاليتهاي اين نظام بصورت كلي و اختصاصي براي بيماريها و اپيدمي هاي بيماريهاي اسهالي (شيگلا و وبا) سرخك، عفونتهاي حاد تنفسي (آنفولانزا)، مالاريا، مننژيت، هپاتيت، تب تيفوس، تب تيفوئيدي تشريح شده‌اند. با استفاده از اين دستورالعمل كاركنان بخش بهداشت با نحوه ايجاد يك نظام مراقبت فعال بعد از وقوع بلايا آشنا خواهند شد.
تيمهاى امدادى بهداشتى
به منظور جلب مشاركت عموم مردم، بخش خصوصي و كاركنان سطوح محيطي بخش بهداشت در ارائه خدمات بهداشتي در مراحل مختلف وقوع بلايا، تشكيل تيمهاي امدادي بهداشتي پيشنهاد شده است. در هر يك از مراكز بهداشتي درماني شهري حداقل يك تيم متشكل از كاركنان آن مركز و افراد داوطلب با توجه به مهارت و تخصص‌شان ايجاد ميشود. شرح وظايف اين تيمها در مراحل مختلف وقوع بلايا پيشنهاد شده است. از آنجايي كه يكي از مهمترين راهكارهاي خدمات بهداشتي بعد از وقوع بلا تمركز زدايي است، وجود چنين تيمهايي كه با مناطق مختلف تهران آشنايي دارند به ارائه خدمات بهداشتي در سطوح پايين‌تر و بصورت غير متمركز بسيار كمك خواهد نمود.
تركيب تيم امدادي بهداشتي :
اعضاء اصلي تعداد (حداقل) داوطلبان و يا اعضاء ساير سازمانهاي همكار و پشتيبان تعداد (حداكثر)
1- پزشك 1 داوطلب پزشك 2
2- بهيار (يا پرستار( 1 داوطلب بهيار يا فرد دوره ديده 3
3- كاردان يا كارشناس بهداشت محيط 1 داوطلب بهداشت محيط 3
4- مبارزه با بيماريها 1 داوطلب مبارزه با بيماريها 3
5-بهداشت خانواده 1 رابط بهداشت خانواده 3
6- كارمند امور دفتري و آمار 1 داوطلب امور دفتري و آمار 3
7- خدمه 2 داوطلب خدمات 2
8- راننده 1 راننده داوطلب (با يا بدون وسيله نقليه) 2
9- كارمند تداركات و پشتيباني 1 داوطلب تداركات و پشتيباني 2
براي هر فرد عضو تيم حداقل 2 جانشين بايد در نظر گرفت.
اهميت آثاري كه بلايا بر محيط زندگي انسان برجاي مي‌گذارند پس از اهميت تخريبهاي وسيع و صدمات جسمي آنها قرار ميگيرد.
مهمترين آثار بلايا بر محيط :
آلودگي منابع آب آشاميدني
از بين رفتن منازل و لزوم تهيه سرپناه موقت براي بازماندگان
ايجاد وقفه و اختلال در سيستم دفع زباله و فاضلاب و انباشته شدن آنها در محيط زندگي
آلودگي مواد غذايي
افزايش ناقلين
اجساد انساني
لاشه هاي حيواني
در اين فصل شرح وظايف كاركنان بهداشت محيط در سطوح مختلف، تشريح و همچنين فهرستي از كليه وسايل، تجهيزات، مواد و سموم مورد نياز اين بخش تهيه شده است.
پيش از وقوع بلا مهمترين واكنشي كه در بين افراد جامعه ديده ميشود، واكنش انكار است. حساسيت زدايي در بين افراد جامعه و احيانا" مسئولين نسبت به تهديد جدي عوامل خطر باعث ايجاد اين واكنش ميشود. شناسايي و مقابله با اين واكنش به عهده همه دست اندركاران و بخصوص حوزه‌هاي تابعه معاونت امور بهداشتي است. با استفاده از منابع بسيار با ارزشي كه در زمينه بهداشت رواني در دست است، دستورالعمل و شرح وظايف اين فصل تنظيم شد.
وظايف سازمانها و نهادها به تفكيك
امداد و نجات
-جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واحد بسيج مستضعفان
-نيروي انتظامي
-ارتش جمهوري اسلامي ايران
-وزارت جهاد سازندگي
-سازمان بهزيستي كشور
-وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي
-وزارت بازرگاني
-كميته امداد امام خميني و بنياد پانزده خرداد
آموزش
-جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
-موسسه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واحد بسيج مستضعفان
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه‌ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
تحقيقات
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-كميته ملي كاهش اثرات بلاياي طبيعي
-بنياد مسكن انقلاب اسلامي
-موسسه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
-مركز تحقيقات ساختمان و مسكن
-وزارت مسكن و شهرسازي
-وزارت جهاد سازندگي
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
-وزارت نيرو
-وزارت راه و ترابري
بازسازي
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-بنياد مسكن انقلاب اسلامي
-وزارت راه و ترابري
ايجاد ارتباط و هماهنگي
-دفتر مطالعات و هماهنگي امور ايمني و بازسازي
-وزارت امور خارجه
پيشگيري
-شوراي پيشگيري و كاهش صدمات ناشي از حوادث غير مترقبه و بازسازي مناطق آسيب ديده
-وزارت جهاد سازندگي
-وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي
تعيين ضوابط
-شوراي پيشگيري و كاهش صدمات ناشي از حوادث غير مترقبه و بازسازي مناطق آسيب ديده
-سازمان آتش نشاني و خدمات ايمني
-وزارت مسكن و شهرسازي
-كميته زلزله شوراي پژوهشهاي علمي كشور
-مركز مطالعات و برنامه ريزي مقابله با سوانح طبيعي
-شهرداريها
تعيين خسارات
-موسسه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله
تامين بودجه
-سازمان برنامه و بودجه
پيش بيني
-سازمان هواشناسي
اطلاع رساني
-سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران
اعلام وضعيت
-موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران
شرح وظايف كميته فرعى بهداشت و درمان كاهش اثرات بلاياى طبيعى
1- مطالعه و بررسي تجربه هاي ملي و جهاني اقدامات بهداشتي درماني ثبت شده در برخورد با بلاياي طبيعي
2- مطالعه و بررسي و تدوين ساختار تشكيلاتي و عملياتي كميته فوريت هاي بهداشتي درماني
3- ترتيب تهيه و تدوين مدول هاي آموزشي ، دستورالعمل هاي اجرائي ، ضوابط و مقررات فعاليت هاي بهداشت محيط و … جزوه هاي راهنما و متناسب با هر بلا
4- اجراي برنامه هاي آموزشي و كمك آموزشي لازم و به موقع به منظور كاهش ضايعات و افزايش آگاهيهاي مردم
5- مطالعه و بررسي در خصوص برنامه هاي آماده سازي نيروهاي انساني دست اندركار و نيازهاي پشتيباني و عمليات كميته بهداشت و درمان مطابق با استانداردهاي تعيين شده در بلايا
6- مطالعه و بررسي و شناسائي خطرات بهداشتي و بيماريهائي كه به هنگام بروز بلايا در مناطق مختلف كشور مسئله ساز خواهد شد .
7- به كار گرفتن نتايج تحقيقات و ترويج كاربرد يافته هاي تحقيقاتي
8- همكاري با دانشگاهها ، موسسات ، سازمانها و مراكز ايراني و بين‌المللي كه داراي فعاليتهاي علمي در زمينه هاي مختلف بوده
9- همكاري با رسانه هاي گروهي در جهت روشن نمودن اذهان عمومي و آموزش عامه
10- نظارت بر كيفيت انجام برنامه هاي مطالعاتي و تحقيقاتي و پيشرفت فيزيكي آنها كه از اعتبارات ملي تامين ميگردد .
11- نظارت مستمر نسبت به انجام فعاليت هاي دستگاههاي اجرائي
12- پيگيري نتايج ارزيابي و ارسال گزارشهاي پيشرفت كار به مراجع ذيربط
13- رسيدگي به درخواست ها و پيگيري نيازمنديهاي اعلامي دستگاههاي اجرائي
14- هماهنگي هاي لازم ستادي و برقراري ارتباطات مداوم با ادارات كل سازمانها ، نهادهاي ذيربط به منظور اخذ اطلاعات و آمارهاي مورد نياز
15- برگزاري دوره هاي آموزش كوتاه مدت
16- بررسي و پيشنهاد تامين اعتبار مالي هزينه هاي مربوط به تهيه مدول هاي آموزشي ، ضوابط و مقررات بهداشتي ، طرحهاي مطالعاتي ، تحقيقاتي و عملياتي
17- تشكيل جلسات مرتب و منظم كميته فرعي بهداشت و درمان كاهش اثرات بلاياي طبيعي و پيگيري در خصوص تصميمات متخذه در اين كميته
18- حضور فعال در ديگر كميته هاي كاهش اثرات بلاياي طبيعي كه به عنوان عضو ثابت تعيين و انتخاب گرديده است .
19- انجام ديگر وظايف محوله از مقام بالاتر
20- جمع‌آوري اطلاعات و آمار مرتب در هنگام حوادث غير مترقبه
21- هماهنگي و برنامه‌ريزي ستادي در جهت نظارت عاليه در هنگام حوادث غير مترقبه
22- مشاركت همه جانبه با دفتر عمران سازمان ملل و دفتر نمايندگي جهاني بهداشت در ايران به منظور دريافت كمك هاي بين‌المللي در زمينه بهداشت و درمان .
بهداشت زمان اضطرار
سازمان جهاني بهداشت سلامت را آسايش و رفاه كامل جسمي، رواني و اجتماعي تعريف مي كند. بهداشت تمام فعاليت هايي است كه به منظور تأمين سلامت افراد انجام مي شود.
بهداشت در واقع علم و هنر پشگيري از بيماري ها، طولاني كردن عمر و ارتقاء سلامت است.
راه هاي تأمين بهداشت شامل سالم سازي محيط،كنترل بيماريهاي واگير دار، آموزش بهداشت عمومي، ايجاد خدمات مناسب پزشكي و پرستاري و ايجاد صحيح ترين نظام اجتماعي براي سطح زندگي مناسب است.
زمينه هاي فعاليت هاي بهداشتي در 6 گروه طبقه بندي مي شود:
بهداشت در سطح جامعه
اقدام هايي در جهت جلوگيري از بيماري و ناتواني و يا مرگ زودرس
خدمات جامع بهداشتي
گرد آوري و تجزيه و تحليل آمارهاي حياتي
آموزش همگاني بهداشت
برنامه ريزي جامع بهداشتي و ارزشيابي آن.
شاخص هاي بهداشتي معيارهاي تعيين سطح بهداشت در يك جامعه است و اين شاخص ها عبارتند از: ميزان هاي مرگ، ميزان هاي تولد، رشد جمعيت، ميزان هاي ابتلا و شيوع و وقوع بيماري و طول عمر.
راه هاي عمده مبارزه با بيماري ها عبارتند از: كنترل محيط، تأمين مواد غذايي مناسب، حفظ افراد مستعد به بيماري ها و برنامه هاي ريشه كني بيماري و تغير رفتار و عادت مردم. در زمان وقوع حوادث، اعم از سوانح و بلاياي طبيعي و سوانح غير طبيعي، رعايت نكات بهداشتي بسيار ضروري است كه به مهم ترين آنها اشاره مي شود:
رعايت بهداشت فردي شامل بهداشت پوست، مو و ناخن، بهداشت البسه و لوازم شخصي از قبيل حوله، مسواك، لوازم استحمام، لوازم خواب مانند ملحفه، بالش و .....، در پيشگيري از بسياري بيماري ها حائز اهميت فراوان است. رعايت بهداشت دست و پا، شستن مرتب آنها با صابون و ضد عفوني كننده ها، كوتاه بودن ناخن ها، رعايت بهداشت چشم از طريق شستشوي صورت با آب تميز و صابون به طور مرتب و روزانه حداقل يك بار، عدم استفاده از حوله ديگران و بستن چشم در برابر آفتاب و گرد و خاك شديد، بسيار احائز اهميت است. بهداشت گوش از طريق تميز نگه داشتن گوش، خشك كردن گوش ها پس از مرطوب شدن در اثر استحمام يا فرو رفتن سر در آب بايد مورد توجه قرار گيرد. بهداشت دهان و دندان با شستشوي مرتب با مسواك و خمير دندان، با آب نمك، توجه به هرگونه زخم در دهان و عدم استفاده از مواد غذاي سخت، خيلي داغ يا خيلي سرد، امكان پذير است.
بهداشت مواد غذايي مسئله بسيار شايان توجه در زمينه بهداشت زمان اضطراري است. عوامل بسياري باعث فساد غذاها مي شوند كه شامل : گرما، رطوبت محل نگهداري غذا ها، عوامل انساني، وسايل نگهداري و يا حمل و نقل غذاها عوامل شيميايي مثل سرب، روي و مس ظروف غذايي، اكسيده شدن غذاها عوامل شيميايي مثل سرب، روي و مس و ظروف غذايي، اكسيده شدن غذاها به خصوص روغن ها و چربي ها، آب و هوا ، حشرات و جوندگان و عوامل بيولوژيك مثل انگل ها، موجودات ذره بيني و قارچ ها است. براي بهداشت مواد غذايي بايد در توليد، توزيع نگهداري آنها بسيار دقت شود.
روش هاي فيزيكي براي نگهداري بهداشتي مواد غذايي
عبارتند از:
1- سرماي 4-1 درجه سانتي گراد با استفاده از يخچال يا يخدان در كوتاه مدت و يا سرما منهاي 30-20 درجه سانتي گراد براي نگهداري طولاني مدت غذاها.
2- گرما با استفاده از جوشاندن مواد غذايي حداقل به مدت بيست دقيقه.
3- خشك كردن، نمك سود كردن و دودآلود كردن مواد غذايي و روش شيميايي با استفاده از آب نمك، سركه، ادويه، نيترات دو سود و.... .
براي تهيه سالم و بهداشتي بعضي مواد غذايي بايد در هر مورد نكات خاصي را رعايت كرد:
الف) بهداشت شير: در بهداشت شير سلامت منبع توليد(حيوان)، عدم آلودگي آن به سل، تب مالت يا سياه زخم، شستشوي پستان جانور در زمان دوشيدن شير، دور ريختن ابتداي شير، تميز بودن ظرف شير و شستشوي دست قبل از دوشيدن بايد حتماً رعايت شود. شير فاسد شده داراي بوي تند و مزه ترش و زننده است. براي تهيه شير پاستوريزه بايد به مدت حداقل 30 دقيقه آن را در دماي 65 درجه سانتي گرادحرارت دارد. در اين صورت به مدت 2 تا 3 روز در يخچال قابل نگهداري است. استريله كردن شير زمان نگهداري آن را طولاني مي نماد.
ب) بهداشت كره: كره بهداشتي مزه طبيعي و بوي مطبوع دارد. بوي نامطبوع و مزه تند نشانه فساد كره است. درجه حرارت مناسب براي نگهداري كره 2/5 درجه سانتي گراد است كه در اين درجه، حرارت و رطوبت 80 تا 85 درصد كره تا دو ماه به طور بهداشتي قابل نگهداري است. با اضافه كردن نمك به كره ديرتر اكسيد و فاسد مي شود.
د)بهداشت گوشت: قبل از مصرف گوشت بايد از سالم بودن منبع توليد آن يعني دام، ماهي يا پرنده اطمينان حاصل كرد. بيماري هايي مثل كرم كدو، تب مالت، سياه زخم و كيست هيداتيك كبد از طريق گوشت غير بهداشتي قابل سرايت است. بوي نامطبوع، تغيير رنگ گوشت به حالت تيره يا قهوه اي، از دست دادن قوام طبيعي گوشت و طعم و مزه نامطلوب علائم فاسد شدن گوشت و لزوم عدم مصرف آن است.
آلوده كننده هاي اصلي گوشت عبارتند از :
مدفوع و پوست دام، گرد و غبار، دست قصابان و نيز لزوم تجهيزات كشتار و حمل نقل كه بايستي در تمامي اين موارد رعايت موازين بهداشتي اعم از بهداشت فردي و عمومي بهداشت محيط مورد توجه قرار گيرد.
روش هاي نگهداري گوشت عبارتند از : 1- حرارت دادن 2- سرد كردن 3- انجماد 4- خشك كردن 5- دود دادن 6- پرتوها مثل اشعه فربنفش 7- مواد شيميايي.
بهداشت مواد غذايي گياهي : سبزيجات عموماً داراي انگل هستند كه با استفاده از ضد عفوني كننده هايي مثل پودر پر كلرين از بين مي روند. براي اين كار سبزيجات را در ده ليتر آب حاوي دو گرم پر كلرين براي مدت 2 دقيقه ضد عفوني مي نمايند. در صورتي كه ضد عفوني كننده ها در دسترس نباشد مي توان با ريختن يك قاشق بزرگ نمك و يك قاشق بزرگ سركه در يك ظرف حاوي سبزيجات به مدت 20 دقيقه آن ها را ضد عفوني كرد. در مصرف مواد غذايي بايد به بهداشت محيط مواد غذايي نيز توجه كرد. محل نگهداري و پخت مواد غذايي بايد بهداشتي و داراي نور، تهويه و رطوبت مناسب باشد. زباله هاي غذاي به طريق بهداشتي جمع شود، ظروف بهداشتي باشد و از ظروف زنگ زده،لب پريده و ترك دار و يا جرم گرفته به هيچ وجه استفاده نشود. هر چند وقت يك بار ظروف با مايع گندزدا شسته شود و اگر مايع د عفوني كننده در دسترس نباشد آب 80 درجه سانتي گراد 15 الي 20 دقيقه، ضد عفوني مي كنند.
بهداشت آب: آب سالم ، زلال و شفاف است و املاح مصرفي آن در حد نيم گرم در ليتر به صورت محلول در آن است و عاري ميكروب (كمتر از حد مجاز) است و مواد سمي نيز ندارد. بهترين روش علمي و ساده تشخيص آب سالم، جستجوي باكتري كلي فرم (Coli form) در نمونه آب سالم كه در صورت وجود اين باكتري، آب غير بهداشتي و آلوده است.
شرايط احرازسلامت آب هاي زير زميني در صورت نياز به استفاده از آنها به شرح زير است:
آب چشمه بايد زلال و شفاف باشد. در بالا دست محل ظهور چشمه، ساختمان مسكوني، مزارع كشاورزي و حفره هاي عميق نباشد. دهانه چشمه بدون حفاظ نباشد و چشمه با آب سطحي زمين ارتباط نداشته باشد در استفاده از آب چاه يا قنات نيز، ضمن توجه به زلال و شفاف بودن آب، بايد از فاصله داشتن ضمن توجه به زلال و شفاف بودن آب، بايد از فاصله داشتن چاه آب از چاه فاضلاب يا لوله هاي فاضلاب، عدم نفوذ آب هاي سطحي آلوده از راه خاك اطراف چاه، عدم ورود آب هاي سطحي آلوده از دهانه باز چاه، عدم ورود گرد و غبار و آشغال و حشرات و پرندگان از دهانه چاه و عدم نفوذ آلودگي از مستراح نزديك چاه اطمينان حاصل كرد. آب چاه يا قنات يا چشمه را مي توان با آهك كلردار ضد عفوني كرد و به ازاء هر 15 ليتر آب، 500 گرم آهك كلردار به آب اضافه نمود. در صورت در دسترس بودن قرص كلر استفاده كرد و بايد 30 دقيقه بعد از اضافه كردن قرص كلر به آب از آن استفاده كرد.
كلر را بايد در بطر ي شيشه اي تيره رنگ ئ در جاييكه خنك باشد نگهداري كرد. به غير از كلر، تنتوريد نيز از ضد عفوني كننده هاي آب است كه 2 قطره از آن (محلول 2%)براي يك ليتر آب كافي است. جوشاندن از راه هاي سالم سازي آب آشاميدني است كه باكتري ها، كيست و تخم انگل را از بين مي برد. جوشاندن آب در دماي 100 درجه سانتي گراد و حداقل 20 دقيقه باعث ضد عفوني شدن آن ميگردد. به خاطر داشته باشيد كه آب آلوده باعث انتقال بسياري از بيماريها مانند حصبه، وبا، اسهال خوني، خون شاشي(بيلاريوز) پيوك و .... است. براي ذخيره آب بايد از ظروف تميز كلر زده با دهانه تنگ، ترجيحاً شيردار و سرپوشيده، استفاده كرد.
شيوع بهداشتي دفع فضولات و زباله ها (بهداشت محيط)
فاضلاب ها عمامل شيوع بيماري هاي مسري مثل وبا، حصبه، اسهال خوني، اسهال كودكان، بيماري انگلي و بسياري از بيماريهاي ديگر هستند . براي پيشگيري از آن ها بايد مواظب بود كه: فضولات، خاك سطحي را آلوده نكنند، آب هاي زير زميني و آب هاي سطحي آلوده نشوند، مگس ها و حشرات به فضولات راه پيدا نكنند و در نهايت فضولات حداقل 6 ماه در چاه بمانند تا تجزيه و به كود تبديل شوند.
توالت هاي اضطراري يا صحرايي بايد داراي نشيمن گاه مناسب، هواكش،روكش، سقف فلزي، پنجره قابل باز كردن، چاه به عمق حداقل 3 تا 8 متر و قطر 90 سانتي متر باشند. بهترين استانداردها براي ايجاد توالت در اماكن عمومي و صحرايي، 1 عدد براي 1 تا 10 نفر، 2 عدد براي 10 تا 24 نفر، 3 عدد براي 25 تا 50 نفر، 4 عدد براي 50 تا 75 نفر، 50 عدد براي 75 تا 100 نفر است.
براي دفع بهداشتي زباله ها
1- جمع آوري زباله ها بايد بهداشتي باشد و براي اين منظور بايد از ظرف در پوش دار، قابل شستشو، زنگ نزن، با گنجايش 120 ليتر و داراي دستگيره و نيز كيسه نايلوني استفاده كرد.زباله ها بايد حد اكثر پس از 24 ساعت تخليه شوند تا از تخمير بايد آنها جلو گيري شود . زباله هاي عفوني و بيمارستاني حتماً بايد در كوره ها يا محل هاي خاص سوزانده شود.
2- حمل زباله ها با ماشين هاي مخصوص و كارگراني با لباس و دستكش مخصوص صورت گيرد .
3- دفع زباله بهداشتي باشد.
روش هاي دفع بهداشتي زباله
1- سوزاندن بخصوص در موارد عفوني بودن زباله ها
2- دفع بهداشتي در گودال به مدت 6 تا 12 ماه و تخمير زباله ها از طريق پوشاندن گودال با 20 سانتيمتر خاك .
3- تبديل زباله ها به كود و بازيافت مواد و تخمير و خشك كردن (تهيه كمپوست).
حشرات و جوندگان و مقابله با آنها
حشرات و جوندگان عوامل انتقال و سرايت بسياري از بيماري هاي انگلي و عفوني هستند. به عنان مثال:پشه آنوفل عامل انتقال مالاريا، پشه خاكي عامل انتقال سالك، مگس ناقل بيماري هاي روده اي و چشمي، شپش ناقل تيفوس و تب راجعه، كك ناقل تيفوس و طاعون، سوسك ناقل بيماري هاي روده ا ي، وبا و تيفوئيد، كنه ناقل تب راجعه و Myte ناقل گال يا جرب است. جوندگان نيز ناقل بيمارهايي چون طاعون تيفوس هستند.
روش هاي بهداشتي مبارزه با بند پايان عبارتند از:
1- روش فيزيكي مثل خشك كردن باتلاق ها و آب هاي راكد، نصب توري پنجره ها، مراقبت بهداشتي از چاه هاي فاضلاب و تعمير ساختمان ها.
2- روش هاي شيميايي مثل استفاده از حشره كش ها و مواد دور كننده حشره ها.
شيوه هاي دفع بند پايان عبارتند از:
1- دفع صحيح زباله ها
2- پوشاندن در چاه مستراح
3- تميزي محل نگهداري دام و طيور و دفع فضولات حيوانات اهلي
4- استفاده از توري براي درها و پنجره هاي اماكن
از سموم ضد بندپايان در اماكن نسبتاً رو بسته مي توان استفاده كرد. براي مقابله با شپش، تهويه اتاق ها، تعويض مرتب لباس ها، خيساندن پارچه و لباس در آب و جوشاندن آن، اتو كردن لباس هاي آلوده، تراشيدن مو هاي آلوده و استفاده از ضد عفوني كننده ها و گند زداها الزامي است.
براي مقابله با كك كه عممل طاعون انساني و تيفوس است، رعايت نظافت، گرفتن ترك ها و شكاف ديوار ها، تميز نگه اشتن فرش ها، سمپاشي نواحي آلوده ، مبارزه با موش و سوزاندن زباله ها لازم است.
براي مقابله با پشه خاكي كه ناقل سالك است، بهسازي محيط و استعمال سموم خاص ضروري است. براي مقابله با سوسك رعايت بهداشت، پوشاندن درزها و شكاف ديوارها و استفاده از حشره كش لازم است. براي مبارزه با هيره و كنه نظافت ساختمان، گرفتن درزها و شكاف ها، دور كردن طويله ها از محل سكونت، استفاده از پشه بند، سمپاشي طويله و استفاده از محلول كنه كش درحيوان بسيار موثر است.
براي مقابله با جوندگان: مثل موش كه ناقل طاعون، تيفوس، يرقان، تريشينوز(كرم روده)، مسموميت و سالك هستند، بايد راه هاي ورود آنها را به اماكن بست(با سيمان). دور لوله هاي آب با سيمان بسته شود. ديوارهاي اماكن با ارتفاع 1 متر و قطر 10 سانتيمتر و تاعمق 60 سانتي متر زمين سيماني باشد. دفع زباله ها به روش بهداشتي صورت گيرد. ظروف بدون استفاده از آب خالي باشد. در و پنجره ها داراي توري باشند و در نهايت در صورت وجود جونده اي مثل موش از تله يا سموم خاص استفاده شود.
سم هاي ضد موش: 1. فسفر دوزنگ(تركيب فسفر و روي ) كه فوري اثر مي كند و مي توان گندم، برنج و تخم هندوانه يا آفتابگردان را به اين سم آغشته كرد و در دسترس موش ها قرار داد. 2. موش كش هاي كوماريني يا ضد انعقادي كه با غذا مخلوط مي شود و در معرض موش قرار داده مي شود. استفاده از اين سم ها در اماكن عمومي بهتر است.
آشنايي با بيماريهاي واگيردار:
بيماريهاي واگيردار، ناشي ار ميكروب ها، انگل ها، كرم ها، قارچ ها، تك ياخته ها و ويروس هستند. اين بيماري قابل انتقال و سرايت و قابل پيشگيري اند و عمدتاً با درمان مناسب، درمان مي شوند.
بيماريهاي واگيردار از طريق منبع با مخزن عفونت نگه داري و منتقل مي شوند. به عنوان مثال سل گاوي از طريق گاو، طاعون توسط كك و موش، تب مالت از طريق گاو، گوسفند منتقل مي شوند . هر كدام از اين بيماري ها از طريق راه خروج از منبع خارج و از طريق راه ورودي عفونت به ميزبان بيماري منتقل مي شوند. به عنوان مثال عامل سل و ديفتري از راه خروجي دستگاه تنفسي خارج و از راه ورودي دستگاه تنفس و گوارش وارد مي شوند. عامل بيلاريوز يا خون شاشي از طريق دستگاه اداري خارج و از طريق پوست وارد مي شوند. عوامل يرقان و سيفليس از طريق جفت آلوده خارج مي شوند. تب مالت و سل از طريق شير حيوانات خارج مي شوند و عامل يرقان از طريق خون خارج مي شوند. عامل زرد زخم و سياه زخم از طريق ترشح زخم خارج مي شوند و انتقال مي يابند. راه هاي معمول ورود عفونت، دستگاه تنفس، گوارش، ادرار، پوست و مخاط و خون هستند. بدي تغذيه، مسكن نامناسب و غير بهداشتي، پايين بودن سطح زندگي از لحاظ اقتصادي و اجتماعي، شغل نامناسب، سن خيلي كم يا زياد، ايمني پايين بدن، همراهي بيماري هاي زمينه اي مثل بيماري قند، سرطان ها و الكليسم و ضعف و خستگي مفرط، زمينه را براي درگيري بدن با بيماري هاي واگيردار مساعد مي كند.
در بحث بيماري هاي واگير هميشه به چند اصطلاح برخورد مي كنيم كه آشنائي با مفاهيم آنها لازم است:
1- دوره نهفتگي بيماري: دوره اي است كه عامل بيماري وارد بدن شده است ولي علامتي از بيماري وجود ندارد.
2- دوره مقدماتي بيماري: دوره اي كه علائم اوليه بيماري بروز مي كند.
3- دوره استقرار بيماري : دوره اي كه علائم كلي و اختصاصي بيماري كاملاً واضح و آشكار است.
4- دوره نقاهت بيماري :دوره اي كه بيمار رو به بهبودي مي رود تا بهبودي كامل حاصل شود.
5- بيماري اسپوراديك يا تك گير: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا به صورت گه گاه و تك تك اتفاق مي افتد.
6- بيماري اندميك يا بومي: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا به صورت هميشگي و تك تك در يك جامعه اتفاق مي افتد.
7- بيماري اپيدميك: در اين نوع بيماري هاي واگير ابتلا در يك جامعه اتفاق مي افتد.
8- بيماري پاندوميك: اين نوع بيماري هاي واگيري در سراسر دنيا شايع مي شود.
پيشگيري از بيماري هاي واگير بر سه اصل استواراست:
1-تشخيص و شناسايي زود هنگام و جداسازي افراد بيمار 2- بيماريابي 3- پيدا كردن حاملين يا ناقلين سالم.
بهبود تغذيه، مسكن مناسب، دوري از اعتياد و الكسيم، پرهيز از تغييرات هوا و آب، واكسيناسيون به موقع، آموزش بهداشت،دفع صحيح فاضلاب، مبارزه با حيوانات و حشرات موذي و رعايت بهداشت فردي در پيشگيري از بيماريها موثر است. در ادامه به چند بيماري واگيردار كه به خصوص در حوادث شايع مي شوند و يا شيوع آنها خود به عنوان يك سانحه فراگير تلقي مي شود اشاره كوتاهي مي گردد:
1-ديفتري: بيماري ميكروبي است كه سم ميكروب علائم بيماري را به شكل بيماري حاد تنفسي با ترشحات چركي در حلق ايجاد مي كند. مخزن اين بيماري فقط انسان است. ترشح حلق و بيني و به ندرت پوست، مستقيماً فرد ديگري را مي تواند درگير بيماري نمايد. شير نجوشيده هم مي تواند عامل انتقال بيماري باشد. پيشگيري آن از طريق واكسيناسيون از دو ماهگي (DPT) انجام مي شود در اين بيماري لازم است افراد بيمار 24 ساعت قبل از تأييد آزمايش و تا 14 روز پس از روشن شدن وضعيت، جداسازي شوند. فرد بيمار تا 6 ماه مي تواند ناقل باشد. ايمن سازي افراد در محيط هاي عمومي مثل مدارس، بيمارستان ها، كارخانجات و پادگان الزامي است . گزارش حتي يك مورد از بيماري الزامي است.
2-كزاز: بيماري كليوي است و سم ميكروب علائم بيماري را ايجاد مي كند. اين سم روي اعصاب مركز تأثير مي گذارد و باعث انقباض دردناك عضلات مي شود . مخزن ميكروب، خاك و مدفوع آلوده به ميكروب است. سرايت نيست. پيشگيري آن از طريق واكسيناسيون از 2 ماهگي (DPT) و واكسيناسيون خانم هاي باردار در ماه هاي آخر حاملگي انجام ميگيرد. در صورت آلودگي زخم بدن با مخزن عفونت ، شستشوي محل با آب و صابون و پانسمان محل زخم، تزريق واكسن در سن بالاي 5 سال يا تزريق تتابولين سرم ضد كزاز است، ضروري ندارد. گزارش بيماري الزامي است.
3-سياه سرفه: بيماري ميكروبي و حاد تنفسي است. اين بيماري با سرفه هاي شديد قطاري مشخص و عوارض آن عقب ماندگي ذهني، اختلالات ريوي وعصبي است. اين بيماري از 2 ماهگي با واكسن (DPT) قابل پيشگيري است. جداسازي بيماري الزامي است.
4-فلج اطفال: اين بيماري ويروسي است و ويروس عامل آن در مدفع ناقلين يا بيماران دفع مي شود. آب آلوده به فاضلاب مي تواند حاوي ويروس باشد. ايمن سازي افراد با واكسيناسسون خوراكي انجام مي شود. در اين بيماري جداسازي بيمار از ديگران، اطلاع به مركز بهداشت منطقه، ضد عفوني كردن لوازم و محيط آلوده به ترشحات حلق و مدفوع بيمار و تزريق واكسن به نزديكان وي ضروري است 0
5-سرخك:اين بيماري حاد و بسيار مسري است،مخزن بيماري انسان است و از طريق هوا ترشحات حلق و بيني فرد بيمار منتقل مي شود. اين بيماري از زمان قبل از شروع علائم تا 5 روز پس از بروز ضايعات پوستي (دانه هاي قرمز)قابل انتقال است. پيشگيري از طريق واكسيناسيون انجام مي گيرد و تا 95 درصد مصونيت ايجاد مي كند. جداسازي مبتلايان ضرورت دارد و اين جداسازي بايد حداقل به مدت 7 تا 10 روز زمان شروع علائم باشد.
6-سل: اين بيماري يك بيماري ميكروبي است. از راه هوا،گرد وخاك ، شير آلوده، دست آلوده قصابان(آلودگي گوشت)يا شير دوشان (آلودگي شير) منتقل مي شود. مخزن ميكروب انسان يا گاو است، ميكروب در اثر تماس با آفتاب از بين مي رود راه انتقال معمولي بيماري دستگاه تنفس است.بيماري حتي در دو هفته اول پس از درمان واگيردار است. رعايت بهداشت عمومي و فردي و واكسيناسيون به موقع در پيشگيري بيمار
نظرات شما عزیزان:
ادامه مطلب
